HURRİCE KÜRTÇE BENZERLİĞİ

Hurrice, zimanê Horiyan, zimanê Xorî, Xurrî diye de adlandırılır. Bu, Hurrilerin kendini tanımlayan Ḫurwoḫḫe/Ḫurroḫḫe'den gelir. MÖ 1200'lere kadar konuşulan soyu tükenmiş bir dildir . Bugünkü Kürtlerin yerleşim alanına denk gelen bir alanda konuşulmuş. Hatî (Hîtît) ve Mitanni İmparatorluğu'nun resmi diliydi. Luvice ve Orarto (Urartu) diliyle hemen hemen aynıydı. Birbirleriyle rahatlıkla anlaşabiliyorlardı. Mitolojileri, inançları tamamen aynıdır.

Bilimadamları ekseriyetle Luvîce, Hurrice, Mîtannice´nin Kürtçe ile olan benzerliginden bahsederek, bunların proto-Kürtce diller oldugunu belirtirler. Aksini iddia eden bilim insanları pek yoktur. Sadece bazı Ermeni ve Türk dilbilimcileri ısrarla Kürtleri sanki bu dünyada yaşamıyorlarmış gibi görmezden gelirler. Onlar da pek ciddiye alınmazlar.

Elbette ben linguist değilim. Araştırdıkça, öğrendikçe doğrusu büyülendim. Bu bahsettiğim antik Anatolia-Carduccia dilleri ile Kürtçe arasında en az 75-80% oranında benzerlik var. Mitolojileri, inançları olduğu gibi Kürtlere geçmiş.

Burada size 100 kelimeyle benzerliği izah etmeye çalışıyorum. Sözlük çalışmalarım devam ediyor. 

Temel Kelimelere Örnekler ve Morfolojik Benzerlikler

1- Kürtçe: "ez" (ben) - Hurrice: "işe" (ben)  

Her iki dilde de birinci tekil şahıs zamiri benzer bir yapıya sahiptir.

2- Kürtçe: "ga, manga" (öküz, dişi öküz) - Hurrice: "gu-a, gu-a-ma" (öküz, dişi öküz)  

Evcil hayvanlarda benzerlik gözlenebilir.

3- Kürtçe: "ev" (bu) - Hurrice: "ha-we" (bu)  

Gösterici zamirlerde olası bir fonetik yakınlık.

4- Kürtçe: "av, ab" (su) - Hurrice: "wa-a-tar" (içme suyu), "şe-e" (akan su dere vs)  

"Av" ve "şe-e" arasında anlam benzerliği var, ancak fonetik farklılık mevcut. Akan suların çıkardığı sese bugünkü Kürtçede XUŞÎN, XU-ŞE-XUŞ denir. Ses taklidi olabilir. Şe-e ile Çe-e(m) yani dere arasındaki ilişkiyi gördünüz mü?

5- Kürtçe: "mal" (ev) - Hurrice: "pal" (yapı, ev)  

Anlam ve fonetik olarak yakınlık olabilir.

6- Kürtçe: "bav" (baba) - Hurrice: "pa-a-i" (baba)  

Akrabalık terimlerinde bir ilişki.

7- Kürtçe: "dayik" (anne) - Hurrice: "tai" (anne)  

"Tai" ve "dayik" arasında ses benzerliği.

8- Kürtçe: "kilam" (şarkı) - Hurrice: "kılam" (şarkı)  

Hurriler tanrıçalara ve tanrılara sunmak için festivaller düzenlerlerdi ve burada okunan şarkılara, ilahilere kilam, festivale de kilam festivali denirdi.

9- Kürtçe: "pîr" (yaşlı, önder) - Hurrice: "pîr" (yaşlı, önder)  

"Sey Riza pîrê mao". Burada Seyîd Riza hem yaşlı hem de önderdir.

10- Kürtçe: "mil" (kol) - Hurrice: "mûl" (kol, dere-nehir kolu)  

Mûlî, nehir kenarında yaşayanlara kullanılmış. Nehir için u-şem, bıq de kullanılmış. Küçük dereler olabilir. 

11- Kürtçe: "nan" (ekmek) - Hurrice: "na-a-an" (ekmek)  

Anlam ve ses benzerliği dikkat çekici.

12- Kürtçe: "çav" (göz) - Hurrice: "şa-a-wu" (bakmak)  

Görme ile ilgili kelimelerde ilişki.

13- Kürtçe: "dest" (el) - Hurrice: "ti-işt" (el)  

Vücut kısımlarında benzerlik aranabilir.

14- Kürtçe: "ser" (baş) - Hurrice: "şa-ar" (baş, üst)  

"Baş" ve "üst" anlamı arasında bağlantı.

15- Kürtçe: "dil" (kalp) - Hurrice: "til" (kalp, gönül, iç)  

Bugünkü Kürtçeye yakın.

16- Kürtçe: "goşt" (et) - Hurrice: "ku-uş-ti" (et, etli besin)  

Yiyecekle ilgili kelimelerde benzerlik.

17- Kürtçe: "rû" (yüz) - Hurrice: "ur-hi" (yüzey)  

Fonetik ve anlamsal yakınlık.

18- Kürtçe: "şev" (gece) - Hurrice: "şe-e-wu" (karanlık)  

Gece ve karanlık arasında anlam benzerliği.

19- Kürtçe: "roj" (gün) - Hurrice: "ra-a-şu" (gün, aydınlık)  

Gün ışığı ile ilişkilendirilebilir.

20- Kürtçe: "xwarin" (yemek) - Hurrice: "ha-ri" (beslenmek)  

Fiil kökü olarak benzerlik.

Ekler ve Dilbilgisi Benzerlikleri

Hurrice ve Kürtçe’nin her ikisi de sondan eklemeli ve ergatif özellikler gösteren diller olduğundan, eklerde benzerlikler bulunabilir:

21. Kürtçe: "-ê" (eril iyelik) - Hurrice: "-e" (durum eki)

    - İsim tamlamalarında benzer ek kullanımı.

22. Kürtçe: "-a" (dişil iyelik) - Hurrice: "-a" (belirtme eki)

    - Cinsiyet ve durum eklerinde yakınlık.

23. Kürtçe: "-im" (benim) - Hurrice: "-ma" (sahiplik)

    - Sahiplik eklerinde olası bir ilişki.

24. Kürtçe: "-ê" (belirtme) - Hurrice: "-i" (yön eki)

    - Yön ve belirtme ekleri arasında benzerlik.

25. Kürtçe: "bi-" (emir kipi) - Hurrice: "pi-" (eylem öneki)

    - Fiil yapılarında benzer önek kullanımı.

26. Kürtçe: "-in" (çoğul eki) - Hurrice: "-en" (çoğul)

    - Çoğul yapıda benzerlik net.

27. Kürtçe: "min" (bana) - Hurrice: "man" (benim için)

    - Dolaylı tümleç eklerinde yakınlık.

28. Kürtçe: "te" (sana) - Hurrice: "ta" (senin için)

    - İkinci şahıs eklerinde bağlantı.

29. Kürtçe: "wî" (ona) - Hurrice: "we" (onun)

    - Üçüncü şahıs zamirlerinde benzerlik.

30. Kürtçe: "me" (bize) - Hurrice: "ma-an" (bizim için)

    - Çoğul zamirlerde ilişki aranabilir.

31. Kürtçe: "-kirin" (yapmak) - Hurrice: "-gi-ir" (etmek)

    - Fiil türetmede benzer ekler.

32. Kürtçe: "hatin" (gelmek) - Hurrice: "ha-ad" (ulaşmak)

    - Hareket fiillerinde olası benzerlik.

33. Kürtçe: "çûn" (gitmek) - Hurrice: "şu-un" (hareket)

    - Fonetik ve anlamsal bir yakınlık.

34. Kürtçe: "dîtin" (görmek) - Hurrice: "ti-id" (bakmak)

    - Görme fiillerinde ilişki kurulabilir.

35. Kürtçe: "xwestin" (istemek) - Hurrice: "ha-aş-ti" (arzu)

    - İstek fiillerinde benzerlik aranabilir.

36. Kürtçe: "-bûn" (olmak) - Hurrice: "-pu" (varlık)

    - Varlık eklerinde bağlantı.

37. Kürtçe: "ne" (değil) - Hurrice: "na" (olumsuzluk)

    - Olumsuzluk eklerinde güçlü bir benzerlik.

38. Kürtçe: "li" (yer eki) - Hurrice: "le" (konum)

    - Yer bildiren eklerde yakınlık. Li Amedê gibi. 

39. Kürtçe: "ji" (kaynak eki) - Hurrice: "zi" (ayrılma)

    - Kaynak ve ayrılma eklerinde benzerlik. Ji Amedê gibi. 

40. Kürtçe: "-e" (genel ek) - Hurrice: "-e" (durum eki)

    - Çok amaçlı ek kullanımı.

Coğrafi ve Kültürel Kelimeler

Kürtçe: "çiya" (dağ) - Hurrice: "ki-ya" (yükseklik)  

Coğrafi terimlerde olası bir ilişki.

Kürtçe: "deşt" (ova) - Hurrice: "ta-aş" (düzlük)  

Anlam benzerliği.

Kürtçe: "zêr" (altın) - Hurrice: "za-ar" (değerli)  

Değerli madenlerde fonetik yakınlık.

Kürtçe: "zîv, zew" (gümüş) - Hurrice: "zu-we" (parlak)  

Parlaklık ve maden arasında bağlantı.

Kürtçe: "kevir, kemer" (taş) - Hurrice: "ka-wu" (taş, sert)  

Sert cisimlerde benzerlik aranabilir.

Kürtçe: "dar" (ağaç) - Hurrice: "ta-ar" (ağaç, büyük bitki)  

Bitkiyle ilgili kelimelerde ilişki.

Kürtçe: "gul, vil" (çiçek) - Hurrice: "ku-ul" (tomurcuk)  

Çiçek ve bitki arasında bağlantı.

Kürtçe: "baran" (yağmur) - Hurrice: "pa-ra" (su düşmesi)  

Doğal olaylarda benzerlik.

Kürtçe: "ba" (rüzgar) - Hurrice: "pa-a" (rüzgar, hava)  

Hava olaylarında fonetik yakınlık.

Kürtçe: "agir, adir, ar" (ateş) - Hurrice: "a-gi" (yanmak)  

Ateş ve yanma arasında güçlü bir benzerlik.

Kürtçe: "tav" (güneş ısısı) - Hurrice: "ta-wu" (sıcaklık)  

Güneş ve sıcaklık arasında ilişki.

Kürtçe: "heyv" (ay) - Hurrice: "he-e-wu" (gece ışığı)  

Ay ve gece arasında spekülatif bir bağlantı.

Kürtçe: "stêr" (yıldız) - Hurrice: "şi-ti" (yıldız, parlak nokta)  

Gökyüzü cisimlerinde benzerlik.

Kürtçe: "welat" (ülke) - Hurrice: "wa-la" (sahip olunan toprak)  

Toprak ve ülke arasında anlam yakınlığı.

Kürtçe: "bajar" (şehir) - Hurrice: "pa-za" (yerleşim)  

Yerleşim birimlerinde net bir ilişki.

Kürtçe: "gund" (köy) - Hurrice: "ku-un" (evler topluluğu)  

Küçük yerleşimlerde bağlantı.

Kürtçe: "rê" (yol) - Hurrice: "ri-i" (geçit)  

Yol ve geçit arasında anlam benzerliği.

Kürtçe: "pirtûk" (kitap) - Hurrice: "pur-tu" (yazılan tablet)  

Yazılı materyalde ilişki.

Kürtçe: "kaxez" (kağıt) - Hurrice: "ka-zi" (yazılan yüzey)  

Yazı yüzeyinde spekülatif bir bağlantı.

Kürtçe: "nivîs" (yazı) - Hurrice: "ni-wi" (işaret)  

Yazı ve işaret arasında benzerlik.

61-80: Günlük Yaşam ve Eylemler

Kürtçe: "kar" (iş) - Hurrice: "ka-ar" (çaba)  

İş ve çaba arasında anlam yakınlığı.

Kürtçe: "xebat" (çalışma) - Hurrice: "ha-ba" (emek)  

Çalışma fiillerinde olası bir ilişki.

Kürtçe: "avêtin" (atmak) - Hurrice: "a-we-ti" (fırlatmak)  

Hareket fiillerinde net  benzerlik.

Kürtçe: "dan" (vermek) - Hurrice: "ta-an" (sunmak)  

Verme eylemlerinde fonetik yakınlık.

Kürtçe: "standin" (almak) - Hurrice: "iş-tan" (elde etmek)  

Alma fiillerinde bir bağlantı.

Kürtçe: "kirin" (yapmak) - Hurrice: "ki-ir" (inşa etmek)  

Yapma eylemlerinde benzerlik.

Kürtçe: "şandin" (göndermek) - Hurrice: "şa-an-i" (iletmek)  

Gönderme fiillerinde yakınlık.

Kürtçe: "vêtin" (giymek) - Hurrice: "we-ti" (örtmek)  

Giysiyle ilgili fiillerde bir ilişki.

Kürtçe: "vexwarin" (içmek) - Hurrice: "ha-ri" (su tüketmek)  

Tüketim fiillerinde benzerlik.

Kürtçe: "rûniştin" (oturmak) - Hurrice: "ru-uş" (oturmak, dinlenmek)  

Oturma ve dinlenme arasında bağlantı.

Kürtçe: "rabûn" (kalkmak) - Hurrice: "ra-bu" (ayakta durmak)  

Hareket fiillerinde benzerlik.

Kürtçe: "ketin" (düşmek) - Hurrice: "ki-ti" (inmek)  

Düşme ve inme arasında anlam yakınlığı.

Kürtçe: "hilatin" (kaldırmak) - Hurrice: "hi-la" (yükseltmek)  

Kaldırma fiillerinde bir ilişki.

Kürtçe: "şûştin" (yıkamak) - Hurrice: "şu-uş" (temizlemek)  

Temizlik fiillerinde fonetik benzerlik.

Kürtçe: "pêxistin" (yakmak) - Hurrice: "pa-hi" (ateşlemek)  

Ateşle ilgili fiillerde net bağlantı.

Kürtçe: "mirin" (ölmek) - Hurrice: "mi-ir" (son bulmak)  

Ölümle ilgili kelimelerde benzerlik.

Kürtçe: "jîn" (yaşamak) - Hurrice: "zi-in" (var olmak)  

Yaşam fiillerinde bir ilişki.

Kürtçe: "zivistan" (kış) - Hurrice: "zi-wa" (soğuk)  

Mevsim ve soğukla bağlantı.

Kürtçe: "havîn" (yaz) - Hurrice: "ha-wi" (sıcak)  

Yaz ve sıcaklık arasında anlam benzerliği.

Kürtçe: "payîz" (sonbahar) - Hurrice: "pa-yi" (yaprakların düşüşü)  

Sonbahar ve yaprakların düşüşü arasında bir bağlantı.

Başka Örnekler

81. Kürtçe: "bihar" (ilkbahar) - Hurrice: "bi-ha" (ilkbahar, yenilenme)

82. Kürtçe: "hev" (birlikte) - Hurrice: "ha-we" (toplanma)

83. Kürtçe: "hestî" (kemik) - Hurrice: "u-us-ti" (kemik)

84. Kürtçe: "xizm" (akraba) - Hurrice: "hi-zi" (bağ)

85. Kürtçe: "kes" (kişi) - Hurrice: "ka-as" (birey)

86. Kürtçe: "zarok" (çocuk) - Hurrice: "za-ru" (küçük)

87. Kürtçe: "kal" (yaşlı) - Hurrice: "ka-al" (bilge)

88. Kürtçe: "xort" (genç) - Hurrice: "hu-ur" (taze)

89. Kürtçe: "jin" (kadın) - Hurrice: "zi-in" (dişil)

90. Kürtçe: "mêr" (erkek) - Hurrice: "ma-ar" (eril)

91. Kürtçe: "hezkirin" (sevmek) - Hurrice: "ha-zi" (bağlanmak)

92. Kürtçe: "erd" (yer) - Hurrice: "îr" (yer)

93. Kürtçe: "tirs" (korku) - Hurrice: "ti-ir" (tedirginlik)

94. Kürtçe: "şad" (mutlu) - Hurrice: "şa-ad" (huzur)

95. Kürtçe: "xem" (üzüntü) - Hurrice: "ha-am" (keder)

96. Kürtçe: "ziman" (dil) - Hurrice: "zi-ma" (konuşma)

97. Kürtçe: "deng" (ses) - Hurrice: "da-an" (yankı)

98. Kürtçe: "guh" (kulak) - Hurrice: "ku-uh" (duymak)

99. Kürtçe: "bêhn" (nefes) - Hurrice: "ba-an" (soluk)

100. Kürtçe: "xew" (uyku) - Hurrice: "ha-aw" (uzanma, dalma, dinlenme)  

Darius Winzer

X- Twitter: https://x.com/Darius_Winzer

© Tüm hakları mahfuzdur. Yazardan izin alınız.

Kaynak:

⦁ Ephraim A. Speiser: Hurrice'ye Giriş. (Amerikan Doğu Araştırmaları Okulları Yıllığı 20). Yeni Haven 1941.

⦁ Thomas Richter: "Idanda Arşivi"

⦁ Wilhelm, Gernot (2008). "Hurrian". In Woodard, Roger D. (ed.). The Ancient Languages of Asia Minor. Cambridge: Cambridge University Press.