Montag, 13. Dezember 2021



Derûndermaniya (psîkoterapî) Cotan/Parcotan/Hevjînan bi Kurtî

Psîkoterapiya parcotan rêbazek psîkoterapî ye ku ji bo çareserkirina nakokiyên di navbera cotan de ye. Nakokî û kêşe ne tenê di navbera wan de dimîne, herwiha heger hene, bandorê li zarok û malbatan jî dike.
Li diyasporayê dikarim bêjim 65% cotên Kurd, bi para din a cotê re, ango bi dergîstî yan hevjîna/hevjînê xwe re di nava şer de ne. Bêî ku alîkariya derûnî werbigirin, heya rewşa patolojîk an xeterdar viya didomînin. Ango heya îxanet, jiyana paralel û nexweşiyên derûnî ûêd.
Dema ku pirsgirêk zêdebûn, eniya me qurçimî, ji hev têgihîştina me winda bû, tedawiya zewacê dikare bibe alîkar. Terapîst bêalî û pispor e. Sirrên kesî ji kesî re nabêje, sondxwarî ye. Hewl dide hûn vekirî bin, da ew bikaribe fêhm bike hûn çi dixwazin.
Milyaket jî bêqisûr nînin
Di baştirîn têkiliyan de jî, rewşên dijwar dikarin derkevin holê ku mirov dikare asê bimîne. Her qonaxek jiyanê bi xwe re zehmetiyan tîne û têkiliyan diceribîne, me dike îmtehenê. Roj tê rojên romantîk dibin xeyal. Kar, xwedîkirina zarokan, nexweşî, mêvan, têkoşîna azadiya Kurdan, malnişînîbûn, koçberî hwd bi xwe re guhertin û kêşeyan tînin.
Di tedawiya zewacê de, hemî pirsgirêk û nakokî dikarin bi terapîst re vekirî werin gotûbêjkirin. Erê, terapîst bêalî dimîne, ev tê wê wateyê ku ew bi her du helwestan re hevseng e, lê xwe nade alî, bêalî nîne. Ew li aliyê çareserkirina nakokiyan û etîka xebata xwe ye.
Terapîstê zewacê ne tenê li ser pirsgirêkên heyî disekine, lê di heman demê de aliyên erênî yên pêwendiyê jî vedikole. Hûn dizanin dema mirov li hevûdu sor û sar bû, pêşdarazî çêbûn, mirov carnan nikare rastegîniya ber pozê xwe jî bibîne. Ango terapîst dibe alîkar da hûn pirsgirêkên xwe, behremendiyên xwe û devedora xwe nasbikin.
Mixabin ji ber ku rêbaza derûndermaniya reftariyê (behavioral therapy) bo çanda Ewropayiyan hatiye amadekirin, gelek caran terapîst û nexweş bi hevûdu nakin. Li Ewropa jî terapiya reftariyê/tevgerê serdest e. Herçendî terapiya pergalî/sîstematîkî qaşo bo cotan û malbatan hatiye amadekirin jî, derûnnasên Ewropî dibin tînin, dîsa ava terapiya tevgerê pê werdikin. Ji xwe psîkanalîz jî li Ewropa di sekereta mirinê de ye. Bi taybetî li Almanya.
Girîng e ku hûn bizanibin terapîstê hûn diçin çendîn xwedî tecrûbe ye. Bo mînak her psîkolog nikare terapiya trawmayê bike. Divê sertîfîkayên wan hebin, wekî EMDR ûêd.
Tedawiya hevjînan bi taybetî girîng e heger pevçûn bandorek neyînî li jiyana rojane û tenduristiya derûnî ya we dike.
Armanca tedawiya zewacê ne ew e ku hûn zewac an têkiliya xwe berdewam bikin an jî bidawî bikin. Biryara wê dê hûn bidin, ne psîkolog. Lê bi alîkariya psîkolog hûn dikarin biryara herî baş bidin.
Tenê an bi hev re?
Di tedawiya zewacê de, ne hewce ye ku her du alî her dem amade bin, lê feydeya terapiya zewacê ew e ku terapîst her du nêrînan nas bike.
Lêbelê, carnan hin tişt hene ku mirov naxwaze li ber hevjînê din gotûbêj bike. Bi taybetî nakokiyên di warê seksê de. Dema ku hevjînek bixwaze cuda bibe, lê newêribe biaxive, baş e ku bi tenê seansan werbigire.
Navenda me dê protokol û modûlên rêbaza terapiya sîstematîkî bi giştî li Kurdî wergerîne. Dest bidin me, em di avakirina navenda xwe de biserbikevin
Kurtenivîs: Nr 200

© Alle Rechte vorbehalten für Derûn Akademie, Interkulturelle Psychologie-, und Beratungsakademie gUG (haftungsbeschränkt) i.G.



Zîndana Evîndaran

Di serdema me de gelek parcot (hevalbend, mêr û jin, dergîstî), "di zîndaneke dukesî" de dijîn. Girêdayî hev in, ji hevûdu hez dikin, lê ne bextewar in. Xwe ji têkiliyên civakî dûr xistine, tenê bi hevûdu re radibin-rûdinin. Lê ew jibîr dikin ku mirov giyandarek biyo-psîko-sosyal e. Çawa ku pêwistiyên laşê me hene, herwiha yê derûna me (ruhê me) jî hene. Yek ji van pêwîstiyan -em bixwazin-nexwazin- sosyalîte ye.
Heger ji parcotê yek di pêpelûkên zaroktiya biçûk de, têra xwe hezkirina dê-bavê nedîtibe, bêî dê yan bavê jiyabe, rûdan jî zêde dibe. Erê, ji hevjîna/hevjînê xwe hez dike, lê tiştekê kêm e. Elektrîkek, enerjiyek kêm e.
Hela ku ji aliyan yek sosyalfobîk be, pê re sîndroma Asberger hebe, nevrotîk be, sebra wê kêm be, bengî yan pasîv be, ji ber gelek serpêhatiyan ji seksê hez neke, kêşe zêde dibin. Wiha ku êdî pêwîstî bi alîkariya derûnî dibînin.
Helbet du rê hene: Cudabûn an berdewamkirin. Ev cuda nabin, lewra bêî hevûdu jî nikarin. Çare çiye?
Em ê di navenda xwe de bi modela şema-terapî, psîkodrama, xebatên îmagînatîv (û helbet bi zimanê Kurdî) bi we re bin.

Kurtenivîs Nr. 508

X Twitter: https://x.com/Darius_Winzer

© Alle Rechte vorbehalten für Derûn Akademie, Interkulturelle Psychologie-, und Beratungsakademie gUG (haftungsbeschränkt) i.G.


 

Çend ji faktorên sereke yên zêdebûna stresê, li cem Kurdan:

- Mobînga mayînde ya bêstatûbûna Kurdan li seranser cîhanê
- Trawma û depresyonên ji ber şer û jiyana awarte
- Xizanî, deyndarî û tirsa exîstensê
- Nakokiyên mayînde yên mêr-jinan (zewac, destgirtî)
- Bicihnehatina dadê (edaletê)
- Rewşa dijwar a li kar (ji aliyê performansê ve)
- Kêmasiya behremendiyan û hobiyan
- Mobîng li kargeh, dibistan û ya di medyayê de
- Zêdebûna berpirsiyariyan (li cem Kurdan bêhtir e)
- Xebata bi wardiye, karê şevê û karên awarte (kolberî)
- Hîsa kontrol û bindestiyê, kamerayên kolanan, kontrola riyan
- Îzolasyona civakî (zîndanîbûna xizman, penaberî)
- Zimanê şîdetê yê siyasetmedar û rayedaran
- Agresyona mamosteyan li hember xwendekarên Kurd
- Mehçûbiyeta li hember temendirêjan ku jiyana nûjen derfet nade mirov gorî urf û edetên xwe tevbigere
- Mehçûbiyeta li hember zarok û neviyan ku derfet nîne mirov wan baş xwedî û perwerde bike
- Tirsa aktûal a bo îhtîmala birçîbûn, bombebaran û destdirêjiyê ji aliyê hêzên çekdar ve
- Li gelek deveran berevajî îzolasyonê zêdebûna têkiliyên civakî, kêmbûna azadiya takekesî
- Xerabiyên civakî (sîxurî, kurtepist)
- Kontrola îrrasyonal a komên olî (him li cem Sunnî, him jî Elewî û Êzîdiyan)
- Kontrola îrrasyonal a komên siyasî (partî, sazî)

Darius Winzer

X Twitter: https://x.com/Darius_Winzer

© Alle Rechte vorbehalten für Derûn Akademie, Interkulturelle Psychologie-, und Beratungsakademie gUG (haftungsbeschränkt) i.G.


  

Bihêlin bila Êzîdî şîna xwe bigirin

Piştî şeş salan çi hat guhertin? Rewşa nexweşên me yên Êzîdî niha ne baş e. Lewra statûya herêmên wan nediyar e, rê û derfetên vegerê çênebûne. Sala derbasbûyî di nava hefteyekê de 11 kesan dawî li jiyana xwe anîbûn. Me çi kir? Qet tiştek ne.
Êş û azarên Êzîdiyan polîtîze kirine. Her kes, kom û welat gorî berjewendiyên xwe tevdigerin, guh nadin pirsgirêkên Êzîdiyan ên derûncivakî.
Hikûmeta Iraqê û dewleta Ermenistanê dixwazin Êzîdiyan ji Kurdan biqetînîn û heya bigire li dijî Kurdan bikarbînin. Bo viya her rê û rêbazê bikartînîn. Xema wan ne Êzîdî, berjewendiyên dîrokî ye. Ew derdên Êzîdiyan hê zêde dikin.
Hikûmeta Başûrê bo Êzîdiyan xwedî ti vîzyonekê nîne. Hê nikare Êzîdiyan ji kampan derîne û di xaniyan de bicih bike. Ew meseleyê tenê wekî alîkariya xurdemeniyê dibînin. Ew derdên Êzîdiyan hê zêde dikin.
Rêxistinên Bakurî? Heger xêra wan ji Bakur re heba nediçûn Başûr û Şingalê. Ew derdên Êzîdiyan hê zêde dikin.
Ewropa û bi giştî cîhana rojavayiyan ji xwe durû, bêrehm û bêxem in. Bo lîtreyek petrolê dikarin hemî Êzîdiyan teslîmê kujeran bikin. Ew derdên Êzîdiyan hê zêde dikin.
Pêşeng, navdar, şêx, û xelatgirên Êzîdiyan? Ew dixwazin tac û textên wan berdewam be. Ti vîzyoneke wan bo Êzîdiyan nîne. Ew derdên Êzîdiyan hê zêde dikin.
Me di projeya xwe ya damezrandina navenda derûndermaniya înterkûltûral de, ew hemî ceribandin. Me dît ku xema wan ne Êzîdî, berjwendiyên wan e. Ti xêra wan ji Êzîdiyan re nîne.
Kî ma?
Heger hemî vekişin, ji pişta Êzîdiyan dakevin dê Êzîdî birînên xwe bikewînin. Bihêlin bila xelk şîna xwe bigirin. Bihêlin bila xelk nefesê bigirin. Bihêlin bila qurbanî bi xwe biaxivin.
03.08.2021
Drn. Darius Winzer


 

Çend temî li dê û bavan, bo perwerdekirina zarokan:

- Pêwistiyên zarokan îhmal nekin
- Zarokan li dijî hevûdu bikarneynin
- Zarokan nekin efendiyê malê
- Bi zarokan re samîmî bin lê nebin heval, bibin dê û bav
- Zarok bi îmaj û fîgûrên dê-bavê kesayetiya xwe avadikin
- Bav divê di rola bav de be, nikare jî divê hewl bide
- Dê divê di rola dê de be, nikare jî divê hewl bide
- Bav divê pasîv û sist nebe
- Dê divê nebe şefê malbatê, xwe nexe rola bavê
- Ti carî li cem zarokan hevûdu biçûk nexin
- Xeta yan şaşitiyek kirin, bi zarokan nekenin, henekên xwe nekin û nehêlin kesên din jî bikin
- Fobî normal in, em mezin jî ji hinekê tiştan ditirsin. Bi tirsên zarokan henekan nekin
- Derew parçeyek ji jiyana me mezinan e. Bo derewan ceza nedin zarokan, tenê bila bêî sedem derewan nekin
- Carnan mamoste sûcên xwe davêjin dê û bavan. Heger dersên zarokan nebaşbin, ev sûcê mamosteyan e jî. Bi gotina mamosteyan dilê zarokên xwe negirin
- Zarokên xwe ji xetereyan biparêzin, bi kî re hevaltiyê dike, diçe ku bizanibin. Jibîr nekin zarok bêhtir bi zimanê laşî diaxivin.
- Dîroka Kurdan fêrî zarokan bikin. Lewra asîmîlasyon û mobînga bêdewletbûnê xwebaweriya zarokan kêm dike.
- Heya ji we tê pesnê zarokên xwe bidin
- Heya ji we tê zarokên xwe bişînin qursên geşedanê bipêşdixin
- Ti carî zarokan ji malê nekin der
- Ti carî pereyên zêde nedin zarokan lê wan ji pêwistiyên serdemê jî mehrûm nekin
- Dema keçik yekem serêmehê dîtin, wan pîroz bikin û diyariyekê bidinê
- Helbet kes cudatiyê naxe nav zarokên xwe. Lê dîsa jî girîngiyê bidin biçûkan û keçikan
- Miheqeq Îngilîzî fêrî zarokan bikin
- Bi qasî cezayê, xelatkirinê jî bikarbînin
- Bo notên şikestî cezayê nedin zarokan
- Bo exlaqê ceza bidin, lê bo performansê na
- Gorî temenê zarokan têkilî daynin, mezinan nekin biçûk û biçûkan jî nekin mezin
- Di cezakirin û xelatkirinê de birehm bin
- Biryarên hevpar nedin gotûbêjkirin
- Dê-bav divê bibin mînak ku bikaribin ji zarokan jî bixwazin
- Gorî temenê pere bidin zarokan, bo mezinan hinekê zêde
- Zarokan him li malê, him jî di karên derve de bidin xebitandin, lê wan neêşînin
- Heya 12 salî telefonê nekirrin bo zarokan, dikirrin jî bila ji telefonên berê bin, bêî ekran bin
- Beriya razanê telefon û teknîkên din, ji destê zarokan bigirin
- Di nava hefteyê de rojê herî zêde 1 saet îzna bikaranîna teknîkê bidin zarokan, lê divê beriya beriyê dersên xwe çêbikin
- Dawiya hefteyê herî zêde 3 saet dikarin teknîkê (PC, telefon ûêd) bikarbînin, lê divê îsbat bikin ku herî kêm 3 saet bi hevalan re lîstine yan werziş kirine
- Heya 12 salî destûra sosyalmedyayê nedin zarokan (Facebook ûêd)
- Heya 15 salî zarok mecbûr in şîfreyên sosyalmedyayê bidin dê-bavan, bêî ku bixwînin, carnan hesabên wan kontrol bikin. Lê ti carî behsa naverokê nekin lewra ew taybetiya zarokan e
- Heya 15 salî ti carî divê zarok nav û wêneyên xwe nekin profîlên sosyalmedyayê, mimkûn e qet jî nexinê
- Tevlî şerên zarokên hevtemen nebin, bihêlin bila bi xwe pirsgirêkên xwe çareser bikin
- Di dema balixbûnê de bêhtir birehm bin bo zarokan
- Hin lîstikên zayendî normal in, panîk nekin û ceza nedin
- Hin caran xetayên zarokan nebînin, daqultînin
- Ti carî pevçûnê dirêj nekin, cezayê wan bidawî bûn jî wekî berê tevbigerin, êdî hîç behsa bûyerê nekin
- Zarok ne milkê we ye, emanetê we ye
- Ti carî zarokên xelkê nekin serhevde
- Derfet hebe odeyên keç û kuran cuda bikin
- Piştî 2 salî bi zarokên xwe re ranezên, bes dikarin hevûdu himbêz bikin lê dema xewê hat bila herin nivînên xwe
- Ti carî bi şerefa zarokan nelîzin wan biçûk nexin
- Ti carî taybetmendî û behremeniyên zarokan gotûbêj nekin
- Zarokên xwe ji Fastfood û xwarinên hazir dûr bigirin
- Tenê di rojbûn an pîrozbahiyan de destûra Cola, Pepsi ûêd bidin zarokan, zarokên xwe fêrî avê û ava fêkiyan bikin
- Berê Kurdî fêrî zarokan bikin û li malê tenê bi Kurdî biaxivin. Hatiye îsbatkirin ku zimanê zikmakî zarokan bipêşdixe
- Heqaret û biçûkxistin ji şîdeta laşî ziyandartir in. Êşa şeqamê derbasdibe lê ya derûnî rêça xwe dihêle


X Twitter: https://x.com/Darius_Winzer

© Alle Rechte vorbehalten für Derûn Akademie, Interkulturelle Psychologie-, und Beratungsakademie gUG (haftungsbeschränkt) i.G.



İşyerinde Pasif-Agresifler

İşyerlerinde Pasif-Agresif Kişiliklerin tatktiklerini tanımazsak, sorunlar çıkabilir. İşyerindeki atmosfer için bu kişilik grubunda olanları "idare etmeyi" bilmemizde fayda var.
Yanlış anlaşılmasın, kişilik bozukluğu kriterleri oluşmamışsa, insanlara karşı önyargılı olmamalı, insanları olduğu gibi kabul etmeliyiz. Hiçbir insan kişilik yapısı ne olursa olsun, hatta kişilik bozukluğu olsun yada olmasın bir diğerinden değerli yada üstün değildir. Her birimiz bir kişilik grubundanız ve bunu çocukken kazanırız. Kişilik bozukluğu oluşmuşsa yani onun kriterleri yerine gelmişse, insan ileriki yaşta pek değişemez yada bunun çaresi pek yoktur.
Pasif-Agresiflerin iletişim becerileri zayıftır, kendilerini doğru ifade edemezler. Esasında bunlar aşırı agresiftirler, ama bu agresyonlarını pasifçe dışa vururlar. Hani tabiri caizse hiç bağırmadan, çağırmadan, hiçbirşeyi kırmadan, dökmeden sizi mahfederler. Kibarca, nazikçe, masumane bunu yaparlar desem yerindedir.
Duygularını, arzu ve eleştirilerini saklarlar. Empati yapmakta da zorlanırlar. Gerçeklerle yüzleşmekten korktukları için sırf bundan kaçınmak için hesaplamadan sorumluluklar alırlar, ama bu sorumluluklarının gereğini de yerine getirmezler. Onlara göre hata hep başkalarındadır. Yakınmayı severler. Alaycı, somurtkandırlar. Bir lafıyla sizi yaralamayı bilirler. Dedikoducudurlar.
İşyerinde uyumlu bir görüntü verdikleri için herkesi zamanla hayal kırıklığına uğratırlar.
En çok uyguladıkları stratejilerden bazıları:
"Ben anlamam" havalarına girip kendilerine aptal bir görünüm verirler. Sıkıştıklarında bunu çok yaparlar.

"Koyun postuna girmis kurt" pozunda, size öyle yaralayıcı bir laf ederler ki, bunu dost, şaka diye yaparlar. "Ne var bunda sadece şaka yaptım" derler mesela.

Dedikoduyu bazen bilinçli iftira derecesinde yaparlar. Sizin hakkınızda acımasız bir iftira yayabilirler.
Küsmek bunların en çok yaptıkları birşeydir. Ama işyerinde bunun imkanları az olduğu için, yine de firsat buldukça bunu yaparlar.

Suç ve sorumluluklarını üstlenmez bunu başkasına yüklerler.

Pasif-Agresiflere karşı tavırlarımızda net olmalı, onlara kullanacakları bir koz vermemeye çalışmalıyız. Eğer o üstümüzse, yani şefse ondan aldığımız talimatları onun yanında sözlü olarak tekrarlamamızda fayda vardır, çünkü o pekala ilerde talimatında değişiklikler yapacaktır. Eğer altımızsa da aynı şekilde davranmalıyız: "Benim bu işi şu şekilde yapmamı istiyorsunuz" gibi.
Onlarla asla sorunları kişiselleştirmemeli. Stresimizi daha da artıracaktır. Çünkü onların sizi strese sokmak için muazzam bir enerjileri vardır. Görev ve sorumluluk alanlarımızın sınırlarını net bir şekilde çizmeli, belirsizlik bırakmamalıyız. Onlara karşı asla sert davranmamalı, çünkü mazlum rolü oynayarak size kaybettirmek için muazzam bir yetenekleri vardır.
Birgün de pasif-agresiflerin evlilikte, kritik karar anlarında ve psikoterapide nasıl davrandıklarını anlatacağım.

X Twitter: https://x.com/Darius_Winzer

Nr. 805 Kısa Notlar
© Alle Rechte vorbehalten für Derûn Akademie, Interkulturelle Psychologie-, und Beratungsakademie gUG (haftungsbeschränkt) i.G.

Darius Winzer: "Min bi kilamên dengbêjiyê nexweşiya şêrpenceyê têkbir". Jînenîgariya (biyografiya) Darius Winzer Darius Winzer kî ...