Dienstag, 23. Juli 2024


 NSPT, Nexweşiya Stresê ya Piştî Trawmayê, Beşa 1em

Çiye Trawmaya Derûnî?

Ez ê wekî rêzenivîsek li ser trawmayê rawestim. Ecele nekin, hûn ê bersiva hemî pirsyarên xwe bigirin, heger hûn hemî beşên vî rêzenivîsê bixwînin. Gotarên min ên bi Kurdî kêm tên xwendin. Hûn jî belav bikin, parve bikin bila bên xwendin. Bibin endamê Akademiya Derûn, alîkariya me bikin.

Arabeska Kurdî

Kurd pirr behsa trawmayê dikin lê hîç nizanin ev çiye. “Miletê me trawmatîze bûye”, “trawmayên xwe bêjim kevir dihelin”, kurdek ku trawma pê re nîne tune” hwd dibêjin. Dibêjin qey mirov tişteke awarte jiya, dibe nexweşê trawmayê. Li rûyê erdxanê (dinyayê) kêm kes hene ku tiştên awarte nejiyabin. Her tişt trawmatîze nake, her kes trawmatîze nabe û her trawmatîzebûyî heman êş û azarê nakişîne. Di siyasetmedariya Bakur de rengekî mazoşîzmê heye, êş û azaran nirxdar, biqîmet dibînin. Pesnê êşê didin. Ev babetek cuda ye, li ser vê gotarên min hene.

Trawma nexweşiyek e

NSPTê (ango nexweşiya stresê ya piştî trawmayê) nexweşiyeke fikarê, xemê ye ku piştî serpêhatiyeke awarte rûdide. Serpêhatî tunebe, nexweşî nabe. Piştî bûyera gorî me “awarte û giran”, demekê şûn de nîşaneyên nexweşiyê xwe didin der. Bilez nabe, divê wextekê di navbera bûyerê de bibore. Carnan sê mehan, carnan şeş mehan heya salekê şûnde, krîterên teşhîsa nexweşiyê temam dibin. Ango me evro erdhej jiyabe û ziyanên me dîtine çendîn giran dibin bila bibin, dibe ku em hîç nexweş nekevin. Ketin jî, hema wisa zû nabe. Rast e ku trawmaya derûnî ne nexweşiyeke sivik e, terapiya wê ne hêsan e. Lê 80% ji nexweşan, heger xwe ji dil bidin tedawiyê, stabîl dibin, heya sax dibin.

Trawmayên derûnî bi jan û kul in. Pirranî bi xwe re depresyonê jî tînin. Kalîteya jiyanê dikeve, bandora xwe li tevahiya rolên me dike. Bo mînak bandorê li zewaca me, aboriya me, behremendî û berpirsiyariyên me dike. Hemî jê kêm-zêde zirarê dibînin. Hesasiyeteke mezin û acizker, fikarbûn, matmayîn çêdibe. Ji nû ve mirov wê karesata trawmatîk hîs dike. Ev hîseke wiha ye ku mirov dibêje qey bi rastî jî dîsa wê demê dijî. Em jê re Flashbacks dibêjin. Ango bîranînên zindî. Wekî fîlmek berçavên me re serpêhatî derbas dibe. Xewn xerab dibin, xewnreşk/kabos destpêdikin. Em ji tiştên wê serpêhatiyê bibîrtînin, direvin. Newêrin bi wan re rûbirû bimînin. Qezaya erebê be, dengê erebeyan jî me ditirsîne. Teqînek bihîst, trimbêlek fren kir, panîk dibin. Nikarin seyareyan bajon.

Mirov hene şer, êşkence, erdhej jiyane, lê trawmatîze nebûne. Mirov hene psîka wan winda bûye trawmatîze bûne. Her mirovek ji komek cuda ya kesayetiyek e. Geşedan, perwerde, serpêhatî, taybetmendiyên wan cuda ne. Dema qeza-belayek hat serê wan, cuda cuda bertekan nîşandidin.

Trawma ji peyva Grekiya kevn, τραῦμα tê û wate “birîn” e. Birînên laşî û birînên derûnî. Bo mînak mejiyê yekê di qezaya erebeyê de çelqiyaye yan ji ber lêdana bilind a xwînê demarok qetiyaye, dibêjin “trawmaya mejiyê”. Herwiha trawmaya orbîtal, trawmaya ortopedîk ûêd trawmayên laşî ne, eleqeya wan bi yên derûnî nînin. Qesta min li vir trawmaya derûnî ye. Her tişt an bûyer dikare mirov trawmatîze bike. 

Bûyera awarte çawa dibe nexweşî?

Nexwşiyên derûnî di heman demê de nexweşiyên laşî ne jî. Derûn û laş ji hev ne cuda ne. Di yekî de problem hebe yê din jî bertek nîşan dide, diêşe. Dema mejiyê me sîgnalek ji derve yan jî ji hundirê laş digire, bertekên elektrîkî û kîmyayî çêdibin. Zarê yan çermokê ser mejî wekî kablo bifikirin, hemî beşên mejî bi hev re têkildar dike. Koka mejî hîpokampûs ji karên otomatîkî berpirsiyar e. Bo mînak lêdana dil, organên laşê me îdare dike ku bêî îradeya me ye ev.

Di lîmbîksîstemê de cihek heye jê re amîgdala dibêjin. Ev wekî sîstema alarmê ye. Tirsê îdare dike. Heger xetereyek hebe ev aktîv dibe tevahiya laş bo xweparastinê hişyar dike. Dil zêde lêdide, da xwîn zêde biherike, nefesgirtin zêde dibe, da laş zêde oksîjenê bigire. Bûyera trawmatîk li derûn û laşê tomar dibe. Amigdala pirr hesas bûye. Mejiyê me bi pênc organên hîskirinê heger sîgnalek ku bûyerê bi bîr dixe wergire, alarmê lêdixe. Êdî amigdala serbixwe bûye, ji îradeya me derketiye. Di nexweşiya panîkatakê de herwiha amîgdala heman karê dike û mirov dîl digire. Bifikirin kêr destê we bibirre, çend roj şûnde birîn sax dibe. Lê heger cam an derzî di birînê de hebe, îmûnsîstem nikare serî pê re derîne, devê birînê bê girtin jî, ew cam an derzî her me diêşîne. Aha trawmaya derûnî jî wisa ye. Em nikarin bêî terapî jê xelas bin.

Dîagnostîk

ICD 11yê NSPTê bi 6B40 û Trawmaya kompleks jî bi 6B41 kod kiriye. Ji xeynî hesasbûna li dijî sîgnalên bûyera trawmatîk, xwe vekişandin û flashbacksan, bo teşhîsê li van krîterên li jêr tên gerîn.

Kêm-zêde ev sîmptom tên şopandin

* Helbet divê teqez serpêhatiyek, bûyerek trawmatîk hebe

* Xerabûna rîtma xewê, xewa parçe parçe yan bêxewî

* Xewnên tirsnak, kabos

* Agresîvbûn, hêrs

* Veciniqîn, bi mînak dema yek nişka ve destê xwe bide pişta wan, teqînek bibîhîsin, elektrîk biçe hwd

* Di hafizeyê de zeyîfbûn

* Konsantrasyon, oryantasyon kêm dibe

* Windabûna motîvasyone bo hobiyên berê

* Carnan harmoniya raman û laşê dişkê. Bo mînak em dixwazin riya xwe biguherînin lê bisernakevin, her diçin. Klîentek min 1,5 saet ji klînîkê dûr ketibû, di nava daristanê de winda bûbû. Digot “min nedikarî bi lingên xwe ku vegerim nexweşxaneyê”

* Kêm an zêde tirsa gelemperî. Hîseke nediyar e, mirov dibêje qey teqez ew ê tişteke xerab bibe

* Carnan bo neheqiyeke biçûk bertekek pirr zêde, asîmetrîk nîşan didin. Piştî ev krîz derbas bû, poşman û xemgîn dibin. Nexweşek min hat bîra min. Çima Almanekî gotiye “biyanî pîs in!”, li zilam dide, serê wî dixe nava qûmê û dixwaze wî bifetisîne

* Li cem gelekan hestên fedîkirin û xwe-sûcdar-hîskirinê pirr zêde dibin. Ewçend xwe sûcdar hîsdikin, ewçend ji ber şaşiyên xwe yên biçûk şerm dikin ku ev kalîteya jiyana wan dadixîne. Bo mînak 10 € deynê esnafekê lê ye, fedî dike ku di wir re derbas be. Îcar pereyê wî jî heye û dixwaze bide, lê ji ber ku dereng ketiye, fedî dike, qewetê dixwe de nabîne biçe deynê xwe bide.

* Carnan hindek ji nexweşên NSPTê dîsosiye dibin. Ango ji xwe diçin. Ev jixweçûn cuda û taybet e. Ne wekî yên em dizanin in. Ez ê rojekê gotarek li ser wê parvebikim.

Komplekstrawma çiye?

Heger ji yekê zêdetir bûyerên trawmatîk hebin, rewş komplekstir, tevlîhevtir, dijwartir dibe. Bûyera trawmatîk heger di zaroktiyê de pêk hatibe û terapî jî nebe, dikare ziyanên mezin bide kesayetiyê, karakterê. Dikare karakter bê guhertin. Bo mînak kesek xwebawer, sosyal, rûgeş piştî bûyerê dibe kesekî agresîv, bêrehm. Her mirovek aîdê komeka kesayetiyê ye. Dema trawma hat, cuda cuda bertek rûdidin. Ne hêsan e ku mirov determînîst û bi şablonan bifikire, bêje komplekstrawma teqez divê van û van guhertinan bike. Lewra perwerde, malbat ûêd gelen faktor jî bandorê dikin.

Kêm-zêde sîmptomên komplekstrawmayê

* Regûlasyona, îdarekirina hestan dijwar dibe. Bo mînak kesek bi germî silav daye, nexweş bersiva silavê dirêj dike. Nikare ji wir derkeve, wekî asê mabe. Cihê henekê ye lê nexweş xemgîn bûye. Xwediyê dikanê bi dengekî bilind axiviye, du roj in di tesîra wê de maye.

* Hinek ji wan dev ji xwe berdidin, dermanê xwe nagirin, carnan şeqeman (şîmaq) li xwe didin, zêde  tattoo û piercing çêdikin, dev ji hîjyenê berdidin, di riyan de dîqet nakin ku qezayekê bikin, carnan ceribandinên xeterdar jî dikin.

* Gelek tiştan jibîr dikin an di bîranînên wan de tevlîhevî hene.

* Carnan dîsosiye dibin (bi awayekê ji xwe diçin).

* Nêrînên wan ên bo qîmeta şexsî de guhertin. Bo mînak xwe biçûk dibînin ku berê wisa nebû. Sûcek nekirine lê xwe sûcdar, tenêketî, sêwî hîsdikin

* Ji aliyê xelkê ve pirr tên xapandin. Divê bête zanîn kesên nebaş û kesên trawmatîzebûyî wekî magnet û metal hevûdu dikişînin. Ev jî dibe sedem ku nexweş baweriya xwe bi tevahiya mirovan winda bike

* Hinek ji wan wekî “mirîşka serjêkiri” dibin. Klîenteka min wiha gotibû: “Randevûya min a psîkolog hebû, nizanim çima kêfek hat ser min got teqlîda tûrîstan bikim. Bi her kesî re îngilîzî axivîm. Li salona doktor mêr-jinek rûniştîbûn. Çavê min bi mêrik ket tirseke mezin bi min re çêbû. Dişibiya ew mamosteyê ez tacîz kiribûm. Ji salonê reviyam. Li trenê siwar bûm îcar çi dikim nikarim peya bim. Êdî xewa min hat, di trenê da razame. Dît jineke 45-50 salî serê min mist dide. Pirr xweşê min çû. Jinikê ez hemêz kirim. Li Mannheimê piyabûm, jinikê got were mala min. Destê min bernedida. Ez ne lezbiyen im. Nefret dikim. Lê min hew dît em seks dikin. Tirsek mezin hat ser min. Min li jinikê da, qîriyam. Min telefonê birayê xwe kir got bila were min bibe malê”.

* Dijwar e biryaran bidin.

* Hîsa valahiyê, bêhîsbûn.

* Kêm be jî hinek ji wan komekê mirovan wekî dijmin dibînin. Ev kom dişibe kesê bi wan xerabî kiriye. Hemî mamosteyên bi simbêl, mêrên qelew hwd.

Dewlet Kurdan trawmatîze dike

Di civaka Kurd de kiryarên trawmayan bêhtir dewlet in. Şerê “rêxistinan” û dewletê ku bi xwe re kuştina xizman, êşkence, destdirêjî, zîndanîbûnê ûêd tîne. Şîdet û mobbînga li dibistan û eskeriyê, şewitana gundan, koçberî hwd. Ji salên 1850î vir de, Kurd bêrawestan di bin zilmê de dijîn. Çendîn nivş in, Kurd tên trawmatîzekirin. Ji ber ku rehên çanda Kurdî gelek xurt in, Kurd li ser piyan mane û serîpêrederanîna Kurdan bi stresê re gelek pêşketî ye. Bi gotineke din, Kurd berxwedêr in, zû birînên xwe yên derûnî sax dikin. Dîsa jî NSPTê, yek ji nexweşiyên derûnî yên sereke ye, li ba Kurdan. Û sedemê trawmaya Kurdan a sereke dewlet e. We fêhm kir ka çima Kurd “dewletê naxwazin”? Di binê hişmendiya wan de îmaja dewletê neyînî ye. Ewçendî zilm dîtine ji dewletan ku êdî “dewleta Kurdî” jî naxwazin.

= berdewam dike=

Darius Winzer

© Alle Rechte vorbehalten für Derûn Akademie gUG (haftungsbeschränkt) i.G. Interkulturelle Psychologie-, und Beratungsakademie 

Freitag, 19. Juli 2024


 Kürt Çocuklarında Cinsel İstismar Üzerine

Bir de Türkçe yazayım bunu. Kürtçe paylaşımlarımı bir kişi okuyorsa tahminen Türkçe olanlarını bin kat fazlası okuyor. Benim amacım Kürtçe literatürüne katkı yapmak. Birileri okusun diye de böyle Türkçesini de yazıyorum.

Çocuk istismarı üzerine millet olarak biz Kürtlerin bir uyanışı söz konusu değil. Devleti olan milletler çoktan eğitim programlarına dahil ettiler bu konuyu. Kadroları eğittiler, kurumlaşmalarını tamamladılar, hukukunu ve rehabilitasyon merkezlerini oluşturdular. Avrupa’da az çok her vatandaş, çocuğunu istismarlardan korumak için ne yapacağını ve nelere dikkat edeceğini bilir. Kürtler bilmiyor.

Kürtler hümanist, eşitlikçi, barışsever ve medeni bir millettir. Alanını savunma ustası ve hatta kahramanıdırlar. Tarihleri ailesine, klanına, toprağına yapılan saldırılara karşı mücadele ile geçmiştir. 1850’ye kadar hep devleti olmuştur, kendini korumayı becermiştir ve o tarihten itibaren de topyekün yokolma sürecine girmiştir. Ülkeleri 7 devlet tarafından pay edilmiş ve 2 uluslarası blok tarafından da Kürtlerin aleyhine olan bu statüko desteklenmiştir. Doğrusu, Kürtler değil de başka bir kavim olsaydı, çoktan esamesi bile okunmazdı. Bu uğursuz kaderi yendi Kürtler. Yok olmadılar ve dillerini dijital korumaya aldılar. Üstelik Kürt rönesansı da başlamıştır. Bunu anlattım ki, çocuk istismarı için de ümitsiz olmayalım. 

Biliyor musunuz en çok kimler çocuklara cinsel istismarda bulunur?

Haydi gözünüzü kapatın ve içinizden kimlerin yaptığıyla ilgili bir tahminde bulunun. Tamam mı?

Şimdi iyi okuyun. En çok bunlar yapıyor:

  • Büyük aileden biri. Amcaoğlu, dayı, filan akraba, enişte vd. Bunu derken sakın hemen ön yargıyla yaklaşmayın. Çocuklarımızın büyük aileye de, amca, dayıya da ihtiyacı var. Sadece dikkat edin ve bir şüphe varsa tedbir alın. Siz çocuğunuzu istismarlar konusunda eğitirseniz, aile içi tehlikeler minimuma iner.
  • Aileye sıklıkla gelip giden, aile dostu, “kanka”.
  • Yetkili, üniformalı yada üniformasız  görevliler. Polis, asker, savcı, hakim, muhtar, yatılı okul yada anaokulu personeli, hademe, servis şoförü, başhekim, banka müdürü vs.
  • Çocuk doktorları
  • Öğretmenler
  • Din adamları 
  • İş insanları. Çocuğunuzun okul yolu üzerindeki tehlikeleri tanımalısınız. Hangi bakkala uğrar, hangi esnaflar var bilmelisiniz.
  • Zorbalar. Çete grupları, mafya çevreleri. 
  • Otorite figürleri, kanaat önderleri. Yazar, siyasetçi, sanatçı, yardım kuruluşu personeli vd.

Evet, bu gerçekler Türkiye’de pek konuşulmaz. Dünya literatüründe çokça araştırma var bu konuda. En çok okumuşlar, zenginler çocuklara yönelik cinsel istismar yapıyor. Ama medya, edebiyat, filmler vd genelde pejmürde giyimli, sokakta yaşayan evsizleri, yoksulları hedef gösterir. Kürtler de çocuklarını sadece bunlardan korurlar. Oysa bu grubun istismar oranı devede kulak kadardır. İstismarcı genelde mevki makam, güven, itibar sahibi, okumuş insanlardan çıkıyor. 

Evet, şu an bu konuda en çaresiz ve dünya standartlarına göre geri olanlardandır Kürtler. Köyü, dağı taşı, şehirleri ve hatta beyinleri özgür değildir. Akılları protezdir, akılları kendilerine ait değildir ve kendilerine hizmet etmemektedir. Öncüleri sorunludur, aydınları hastadır. Kuşaklar boyu travmalar yaşamışlar, yoksul ve eğitimsiz bırakılmışlardır. Değer yargılarını ve evrimden gelen ailelerini şu anda korumakta zorlanıyorlar. Mantar biter gibi, Kürt şehirlerini sözde “demokratik, feminist ve aydınlanmacı kurumlar” işgal etmişlerdir. 

Bir kısmını tenzih ediyorum. Bir kısmı kıt olanaklar ve baskılara rağmen dil, kültür için mücadele ediyorlar. Siz neyi kastettiğimi biliyorsunuz. Sözde diyorum, zira bunların amacı Kürtlere iyilik değil, Kürtleri içerden düşürmek, çekici hilelerle “son kalan Kürdü de etkisiz hale getirmektir”. Bunlar engerekler ve çıyanlardır. Bunlar aşınıza, ekmeğinize, örf-adetlerinize, aile yapınıza, kültürünüze, tarihinize ve dahi varlığınıza göz koyanlardır. Bunlardan çocuk istismarı ile ilgili bir hizmet beklemek, çocuklarınızı uyuşturucu, organ ve fuhuş çetelerine emanet etmek demektir.

Pek çok araştırma okudum. İstanbul gibi büyük şehirlerde kadın sığınma evlerinde kalmış kadınlardan dinledim. Buralarda yetkililerin kadınları zorla fuhuşa mecbur bıraktıklarını biliyor musunuz? Ve bu kadınların ekserisinin yoksul Kürt kadınları olduğunu? Düşünün kadın yangından kaçıyor, devletin himayesine sığınıyor ve orada fuhuş mafyalarına veriliyor. Ölülerine tahammül etmeyen, 100 yılda 150 katliam yapmış İttihatçılardan Kürt çocuklarına merhamet mi bekliyorsunuz?

Kürt belediyeleri, psikologları, aydınları, iş insanları, din adamları, medyası elele vermeli ve ilk defa kendileri bir şey yapmalıdırlar. Aile, kadın, çocuk, çevre, hayvan hakları vs ile ilgili manifestolar yeniden yazılmalıdırlar. Kürtlerin milli sosyal stratejileri olmalıdır ve bu hem meşrudur hem de kanunidir. Hukukta ihkak-ı hak diye bir gelenek var, seni öldürmeye çalışan birine yumruk atman suç değildir. Senin çocuklarını uyuşturucuya alıştıranlara, kaçıranlara, taciz edenlere karşı birşeyler yapmayacak mısın? Tabiki yumruk atalım demiyorum ve şiddete karşı biri olarak, benim şiddeti övmem mümkün değildir. İstismar için en iyi koruma istismarı önlemektir.

Üniformalı ve üniformasızlar

Kürtlerin en az 4%’ü cinsel istismara uğramıştır. Ensent ilişkiler için elimizde tahmini veriler var, kesin bir bilgi yok. Kürtlerde ensest hadiseler diğer milletlere göre nispeten azdır ve daha ziyade sanıldığının aksine köylerde değil, şehirlerde vuku bulmaktadır. Türkiye hükümetlerinin Kürtlerle ilgili istatistikleri sansürlediğini veya çarpıttığını çok yerde duydum. İstismarlar devlet memurları veya devletten güç alan otorite figürleri tarafından yapıldığında genelde durum kurbanın aleyhine olur. İnkar edilir, kurban ve yakınları tehdit edilir ve olay kayıtlara dahi geçmez.

Klinik gözlemlerime göre, politik sebeplerle gözaltına yada sorgulara alınan Kürt kadınlarının tamamına yakını, cinsel saldırılara maruz kalmaktadırlar. Bazı pogromlarda toplu tecavüzler yaşanmıştır. Bölge ismini vermek istemiyorum. Mesela bir köyde istisnasız tüm kadınlara tecavüz edilmiştir. Henüz yeni evliyken bu köyde tacavüze uğrayan ve hamile bırakılan bir klientim olmuştu. Bu sadece Türkiye yada Ortadoğu’ya özgü bir şey değil. Savaş, insanı ruhen ve ahlaken düşürebilir ve savaşı yürütenler “düşman” güce karşı öyle bir psikolojik savaş yürütürler ki, askerler ve halk kollektif hezeyanlar yaşar, bir “vahşi hayvan” gibi davranırlar, düşman gördükleri gücü toptan yoketmeye çalışırlar.

“Barış” zamanlarında en çok istismara uğrayan çocuklar 8-11 yaş aralığında olanlardır. Kız çocuklarında erkek çocuklarının üç katı kadardır. Çocukluk çağında yaşanan cinsel istismarlar, ciddi psikolojik ve fiziki zararlara yolaçabilirler. Çocuklarda kişilik bozuklukları, travma sonrası stres bozukluğu, cinsel sorunlar, psikoz hatta şizofreni vd gelişebilir. İşin zor kısmı, olaydan hemen sonra belirtiler gözlemlenmeyebilir ki bu, çocukların itiraflarına inanmamayı ve hukuki sürecin tacizci lehine gelişmesini getirebilir. Örneğin travmada, belirtiler olaydan 3-18 ay sonra baş gösterir. Kriminal polislerin, savcıların, avukatların, doktorların, uzman kişiler olmaları gerekir. Bilin ki sessiz kalan, belirti göstermeyen çocuklar,  istismardan daha çok zarar görenler grubundandırlar.

İstismar riskini arttıran faktörler:

  • Aile içi şiddetler. “Karı-koca” arasına girip barıştırmaya çalışanlara dikkat edin. Art niyetli olanlar için müsait bir ortam oluşmuştur çünkü.
  • Savaş.
  • Ebeveynlerin bağımlılık sorunları (alkol, kumar, uyuşturucu vs)
  • Üvey anne yada baba
  • Harmonik ve gönüllü olmayan evlilikler.
  • Kürt olmak. Evet yanlış okumadınız. Kürt olmak başlıbaşına cinsel istismar riskini arttıran bir etkendir. Hiçbir resmi yetkili ve otoriter kişiyle çocuklarınızı başbaşa bırakmayın. Bu, mahkeme hakimi, savcı, polis, muhtar, dükkan sahibi, şehirlerarası otobüs şöförü, yardımsever mahalle abisi vs olabilir. Kanunen hakkınızdır, rüştünü ispat etmemiş bir çocuk ebeveynlerin izni alınmadan hiçbir resmi işleme tabi tutulamaz. Bir olay hatırladım, tacizci savcıydı. Düşünün artık.
  • Aşırı yoksulluk. Büyük deprem felaketinden sonra, Derûn Akademi olarak ücretsiz psikolojik seanslar yaptık. Bazı kadınlar çocuklarına bir öğün sıcak yemek bulmak için bedenlerini satıyorlardı. Binlerce çocuk istismarını duydum. Çoğu da yardım etmeye gelen kişilerce yapıldı. Kimi suçlayalım? 
  • Kuran’da yeri olmayan şeylere inanan sapkın “muhafazakar” aileler. Bazı sözde “tarikatlar”. Gerçek müslümanları kastetmiyorum. Özellikle Kürt şehirlerinde açılan pek çok dini kursları mercek altına almalı. Buralarda İslam öğretilmiyor, asimilasyon yapılıyor. Buralarda istismarlara uğrayan danışanlarım oldu. Semsûr merkez, Çewlik, Xarpêt ve Şirnex, sanki pilot yerler olarak seçilmiş. Buralarda Kürt çocukları din adına asimile ediliyor, istismara uğruyor ve bir nesil yokediliyor. Kimi suçlayalım?
  • Çocuk merkezli, çocuğun tüm dediklerini yapan aileler. Çocuk zayıf kalmış anne-baba figürünü başka figürlerle tamamlamaya çalışır. Filan amca, falanca abi gibi. Sözde modernlik adına Kürtlerde de bu başlamış. “Biz gerici değiliz”, “Biz çektik çocuklarımız çekmesin” der, çocuğun her dediğini yaparlar. Bu çocuklar ruhsal olarak adeta “sakatlanırlar”. Roller değişmemeli, çocuk aile reisi olmamalıdır. Çocuğun ruhsal gelişimi için ana-baba figürleri lazımdır. Anne anne rolünde, baba baba rolünde olmalıdır ve çocukla aralarında otorite anlamında mesafe olmalı. Babasıyla “kadın muhabbeti yapan, kahvehanede okey oynayan” erkek çocuk suç çetelerine aday olabilir. Kız çocuğunun etraftaki kötülükleri dikkate almadan, “biz moderniz” diye dilediği şekilde giyinmesi, istismar riskini arttırabilir.
  •  Pedagojiyi bilmeyen ebeveynler.
  • Anne yada babada psikoz olması.
  • Egoist ve ignorant ebeveynler. Az da olsa bu Kürtlerde de başlamış. Çocukların maddi-manevi ihtiyaçları karşılanmamaktadır. Anne dizi filmlerine, TikToka, chat yapmaya dalar mesela. Baba maaşı alır almaz kahvehaneye koşar. Ebeveynler kendi dünyalarındadırlar. Kız çocuğunun pedi var mı, kontörü var mı, mobbing yaşıyor mu, öğretmen mi taciz ediyor, büyük çocuklar mı rahatsız ediyor kimsenin gördüğü yok.
  • Ebeveynlerde kişilik bozukluğu olması.
  • Ebeveynlerin özgeçmişlerinde cinsel tacizin olması.
  • Çocukta mental problemlerin olması.
  • Okul ve yatılı okul çevresindeki tehlikeleri dikkate almayan ebeveynler.
  • Aşırı internet, dizi film ve chat bağımlısı ebeveynler. İnternet bizim coğrafyada depremler yarattı. Toplumun değer yargıları aşındı ama bir yeni alternatif de yerine konulmadı. 50 yıldır siyaset yapan Kürt aydından, 50 yıldır Almanya’da yaşadığı halde Almanca bilmeyen Bêrîvan hanıma kadar, herkesin bir Türk dizisi var. Ortalama günde 6 saat dizi izleniyor. Bir o kadar da TikTok, WhatsApp. Porno izleme, gruplarda kadınlara emoji yollamayı da saymıyorum artık. Böyle ebeveynler Kürtlerde hiç de az değil.

Travma ruhumuza ve bedenimize adeta kaydolur. Yaşadığımız, bizi hasta eden travmatik olayı çağrıştıran uyaranlara maruz kaldığımızda, kaydolan bu yara depreşir ve bizi rahatsız eder. Beynimiz travma anındaki moda geçer. Eğer 12 yaşında isek o zaman, şimdi 55 yaşında olsak bile beynimiz 12 yaşındaki haline geri döner. 55 yaşındaki bir çocuk oluruz. Günün 24 saati, biz uykudayken bile beş duyu organımızla sürekli uyaranlar alırız. Travmayı hatırlatan bir ses, bir koku vs aldığımızda beynimizde korkuyu idare eden amigdala, alarm çalar. Ve öğrenilmiş çaresizliğimizle beraber, uzun yıllar önceki travmamız bizi esir almaya başlar. Tedavide biz hastaya bugünün aklıyla, bugünün beyin moduyla bakmayı kavratıyoruz. Cinsel saldırılar bedenimize de ciddi zararlar verirler. Henüz gelişimini tamamlamamış cinsel organlarda kalıcı işlev bozuklukları oluşabilir. 

Cinsel istismara bağlı travmalar nelere yolaçar?

Genelde 

İstismar çocukluk yaşlarında ise zararları daha çoktur. Bu çocuklar hayata yaralı başlarlar. Cinsel ve duygusal gelişim, normal kulvarından çıkar. Zamanında ve yeterli terapi görmeyen çocuklarda tehlikeli deneyimler başgösterebilir. Etraftaki çetelerin ağına düşebilirler. Bu çocuklarda cinsel yaşam, davetsiz misafir gibi diğer akranlarına göre erken başlar. Ekstrem cinsel denemeler olabilir. Analseks, partner değiştirme, grup seks vs gibi. Çok defa sözde sevgilileri tarafından yüzüstü ve hamile bırakılabilirler. Gönül ilişkilerinde bir istikrar yoktur. Çabuk aşık olur, çabuk terkederler. Kişilik bozukluklarına adaydırlar. Borderline olanların 75%’i, kombine kişilik bozukluklarının 87%’si küçükken istismara uğramışlardır. 

Kız çocuklarında

Çok küçük yaştakilerde tuvaletini kontrol sorunu, genital ve rektal bölgelerde ağrılar, sıyrıklar, penis yaralanmaları, cinsel yolla bulaşan mantarlar ve iltihaplanma, oyuncaklarla cinsel ilişki taklidi yapma, cinsel içerikli sözler kullanma, vajinada deformasyonlar görülebilir. 

İstismara uğrayıp zamanında ve yeterli terapi görmeyen çocuklarda seksapel giysiler giyme, genç kadınlar gibi davranma, erkekleri provoke etme olabilir. Yaşından beklenmeyen bağlanmalar olabilir. Örneğin okul çıkışı annesini göremeyince ağlama, yalnız yatamama vs.  8 yaşından büyüklerde seksapel davranışlar başlar. Yanlış anlaşılmasın, bunlar seks filan aramıyorlar. Bilinçaltında tacizcilerden sözde intikam alma var. Bilinçaltı bir prosestir bu. Çocuklar yaptıklarının farkında bile değildirler. Biraz daha büyüklerinde, 11-12,  mastürbasyon, vajina yada anüse cisimler sokma, seksi chatleşmeler, sosyal medyada extrem gruplara ilgi duyma artabilir. Panik anlarında yada uykuda enoresis (altını ıslatma) olabilir. Bu çocuklar, büyüdüklerinde ve evlendiklerinde büyük dramlar yaşarlar. 

Mutsuzdurlar. Davranışlarında ya çok titiz ve takıntılı olurlar yada dağınık ve boşvermeci. Yabancı insanlarla ilişkilerinde doğru tutum almayı bilmezler. Bazen tanımadıkları birine çok sıcak ve samimi davrandıkları halde sevdiklerine karşı soğuk davranabilirler. Vücuduna zarar verenler gördüm. Aşırı kaşınma, kendini jiletle yaralama, aşırı Piercing yada tatoo vs. Aşırı ürkek yada aşırı utangaç olanlar da tanıdım. Duyguları değişkendir. Bazen tanımlanması güç negatif bir enerji gelir üstlerine. Kuruntular, çaresizlik, insanlardan nefret etme, boşluk hissi, kendini “pis” olarak görme, kendini küçük görme, kötü rüyalar, uyku ve yeme bozuklukları, sebebi bile belli olmayan agresyonlar olur. Yavaş yavaş depresyona girebilir ve günlük yaşamını idame edemeyecek durumlar başgösterebilir. Somatik ağrılar, intihar düşünceleri ve girişimlerini de unutmamak lazım. Evet, çocuklarda da intihar girişimleri görülebilir.

Bir kısmı ekstrem çevrelerde ekstrem işlere katılabilirler. Fuhuş vs. Bir kısmı ise bu defa kendisi istismarcı olabilir. Bütün bu bahsettiklerim zamanında ve yeterli tedavi görmeyenler içindir. Pek çok istismar kurbanını bilirim ki, psikolojik destek alarak başarılı ve mutlu hayatlar kurdular.

Erkek çocuklarında 

İstismara uğramış erkek çocuklarının çoğu agresif bir yapı geliştirirler. Etrafta çok erkeksi ve maço davrananların bir yarası olabilir diye de düşünebilirsiniz. Tabiki önyargılı olmayın. Pornografi, partneri varsa onu aldatma, aşırı mastürbasyon, partnerini başkasıyla sekse zorlama, çetelere katılma, sapkın tarikatlara yönelme, ekstrem seks denemeleri gözlemlenebilir. Bir kısmı aşırı utangaç olabilir. Küçük bir grubunda eşcinsel hayaller yada arayışlar da görülebilir ki, kız çocukları bahsindeki gibi, bu onların eşcinsel olduğu anlamına gelmez. Cinsel obje ve cinsel yönelim tercihlerinde istismarın ağır bir etkisi olabilir. Bilinçaltının yarattığı bir ruhsal prosestir bu.

Kadınlarda

Çocuklukta istismar yaşayıp tedavi olmayan kadınlar sağlıklı bir evlilik yürütemezler. PSAS (cinsel arzunun ve cinsel uyaranların devamlılığında sorunlar), vajinismus, genital bölge çevresinde ağrılar, cinsel birleşmede ağrı, orgazmın kaybolması sıklıkla görülmektedir. Kişilik bozuklukları, fobiler, düşüncede yada davranışta takıntılar (OKB), insanlardan nefret etme, kendini değersiz görme, sebebini bilmediği korku ve endişe krizleri, agresifleşme anları, patolojik oyunlar (kumar vs), alkol yada madde kullanımı, kendini kesme, aşırı tatoo yada Piercing de hakeza gözlemlenebilir. İntihar fikirleri ve girişimlerini ciddiye almak gerekir. 

Yetişkin erkeklerde 

Çocukken istismar yaşamış ve tedavi görmemiş erkekler, yetişkin yaşta erken boşalma, sertleşme sorunları yaşayabilirler. Cinsel arzularda azalma yada çoğunlukla artma görülür. Fakat bu artış hayra alamet değildir, patolojiktir. Şöyle ki, uygunsuz cinsel denemelere yönelme gelişebilir. Biz buna parafili diyoruz. Örneğin, otobüslerde bayanlara sürtünme, tuvaletlere kamera koyma, çocuklara penisini yada pornografik resim-film gösterme, sosyal medyada ekstrem seks yapan çevrelere takılma görülebilir. Ensest ilişki de gözlemlenmiştir. Cinsel suçlar işleme, çocukları taciz etme, partnerlerini başkalarıyla paylaşma arzusu beklenilen semptomlardır. 

Sahip çıkmak mı, felaket mi?

İstismar bilgisini aldıklarında aileler panik yapar ortalığı ayağa kaldırırlar. Olur olmaz kişi işin içine karışır, çocuğu sorgularlar. Bu çok zarar vericidir. Filan teyze çocuğu muayene eder, falan komşu sorgular. Her yapılan şey çocuğun ruhundan bir parça koparır. Bazı polis memurlarının çocuğu muayene ettikleri, yetişkin gibi sorguladıklarını hasta çalışmalarından bilirim. Bu suçtur. Avrupa’da olsa bu polisler meslekten men dışında en az 4 yıl 3 ay hapisle cezalandırılırlar. 

İstismar bilgisi alındığında nasıl davranmalı?

İstismar bilgisini aldığınızda çocuğunuzu sorgulamayın. Mümkünse anne göğsüne bastırıp uzunca bir süre sarılsın. Eğer çocuk küçükse ve korku, panik çok yüksekse, anne üst tarafını soyup çocuğu göğüslerine bastırsın. Baba çocuğu kucağına oturtmasın, bu istismar anını çağrıştırabilir. Yanına oturtsun. Elini başına koysun. Tok ve otoriter bir sesle “kızım/oğlum seninle bir doktora gideceğiz. Doktorlarda utanma olmaz. Sana sorular soracak ve gerek görürse pipi yerlerine bakacak. Herkes doktora gider. Sonra sen istersen lunaparka gideriz, eis yeriz” demeli. 

Yani göstermeli ki bir kıyamet kopmadı, her zamanki gibi doktora gidilecek ve sonrasında lunaparka. Çocuk hazır değilse doktorun önerisiyle başka gün de olabilir. Korkmayın 50 yılda geçse deliller kaybolmaz. Delil, çocuğun beyanıdır ve bu yeterlidir. Çocuğun genital bölgelerinin kontrol edilmesi kendi başına travmatik bir durumdur. İlle de olması gerekirse uzman çocuk terapistin yakın desteği ile, anne-babanın ve terapistin muayene perdesinin gerisinde durarak, tıp doktoru diploması olan biri tarafından yapılması olabilir. Ki ben buna, yani travma yaşayan çocuğun genital bölgelerinin muayene edilmesine şiddetle karşıyım. Muayene ancak tedavi amacıyla yapılır. 

İstismar davalarında genital bölge kontrolü yasaklanmalıdır 

Hukukçu değilim ama bu genital bölge, “kızlık zarı” kontrolleri vd yasaklanmalıdır. Çocuğun beyanı yeterlidir. Dava açılıp açılmaması ayrı bir konu. Uzman kriminal polislerin yeteneği ile ilgilidir. Ben, “dağın arkasında bir dere var” diyorum. Başkası diyebilir, “bulutların yüksek olması, hava akışı ve yerin düzlemi bir akan derenin varlığını çürütür”. Benim yakamdan tutarak dağın diğer tarafına bakmaya götürmek ilkelcedir.

İkincisi, iddianamelerde reşit olsun veya olmasın, istismar kurbanlarının ve birinci derece yakınlarının ismi yazılmamalı. Bir kod verilebilir yada isimlerinin baş harfi. Bilgi güvenliği, hasta hakları vs pek çok sebeple bu gerekir. Bu dosyalar nerede saklanıyor? Derin devlete bağlı çeteler kullanırsa bunu!? Çocuk evlenecek, ebeveyn olacak, belki milletvekili olacak. Onu yeniden travmatize etmek medeni bir topluma yakışmaz. Almanya’da beraat edenler, polisten tüm bilgilerin silinmesini talep edebiliyor. Bir sürü sivil toplum kuruluşu, geçimini bundan yapmaktadır. Ne avukat paranı karşılarlar bu kuruluşlar, ne kurbanın tedavisi umurlarında, ne de ailenin yaşadığı yıkımlar. Duruşmalara gelir kendi resimlerini çeker, yayın organlarında “seninleyiz” der, sosyal medya hesaplarında “bizim kurum destekledi” diye hava atarlar. Maaşlarını ve rahat koltuklarını korumak için, olay yoksa bile olay yaratırlar ve “bakın ne kadar iş yaptık” görüntüsü verirler.

Güven hissi ve yargılamama

Çocuğa güvende olduğu hissi verilmeli ama bu yapmacık ve abartılı olmamalı. Ben şahsen pek çok psikoloğun aksine çocuğun anne baba tarafından sorgulanmasına karşıyım. Direkt bir çocuk psikiyatristi yada uzman bir psikoloğa götürülüp onların gözetiminde olayın sorgulanması taraftarıyım. Asla ve asla anne-baba dışında kimse bilmesin ve kimseyi karıştırmayın. Asla ve asla ahlaki yorumlar, yargılamalar yapmayın. “Sana o kadar dedik erken eve gel”, “onu geberteceğim sen merak etme”, “polis onun şeyini kesecek, hapiste şişleyecekler”, “ talihsiz kızım bunu da mı görecektin”, “namusumuz kirlendi” vs.

Medyaya çıkmayın, röportaj yapmayın

Resmî şikayet olduktan sonra da kendinizi ahlak bekçisi, psikolog, savcı-hakim yerine koymayın. Sadece anne babalık yapın yeterdir. Çocuğunuz terapi göreceği için fazla endişelenmeyin. Suçlunun ceza görmesi için elinizden geleni yapın. Ama bunu yaparken çocuğu bulaştırmayın. Asla ve asla medyada çocuğu deşifre etmeyin. Kendiniz de medyaya çıkmayın. Avukatınız konuşsun. Avukatınız da “müvekkilim“ desin, isminizi ve bilgilerinizi deşifre etmesin. Siyasi partilerin, sivil toplum kuruluşlarının aleti olmayın. Onlar kurbanların sırtından geçinir, tezgahlarını yürütürler. Sonra size selam bile vermezler emin olun. 

Siz de psikolojik destek alın

Anne baba olarak psikolojik destek alın. Zamanında ve yeterli psikolojik yardım gören çocuğunuz iyileşecek, bu karanlık günler geçecektir, emin olun. Binlerce ağır travma ve depresyon hastasıyla, yüzlerce istismar kurbanıyla çalıştım. Şimdi evlidirler, meslek yaptılar, çalışıyor yada kariyer yapıyorlar. Çocuğunuza abartılı sevgi, abartılı korumayla yaklaşmayın. Çocuğunuz sanki yolda yürürken bisiklet çarptı, biraz yaralandı. Şimdi onun tedavisini yaptıracaksınız. Kıyamet filan kopmadı. İyileşecek, büyüyecek, yaralarını saracak ve size teşekkür edecektir, onu rencide etmeden, doğru adrese, uzman doktora götürdüğünüz için. O değerlidir ve kutsaldır sizin için. Altını çamura, toza da batırsalar, altın yine altındır. 

Bu dediklerimi dudağınızı ısırarak da olsa yapın lütfen. Öfkenizi, duygularınızı, değer yargılarınızı anlıyorum. Hiçbirimiz mükemmel değiliz. Hepimizin kötü hatıraları vardır. Çocuğunuz için dediklerimi yapın.

Tedavide

Anamnezler, hukuki raporlar çok zaman almamalı. Terapistler çocuğu sıkmazlar zaten. İstenen rapor hazırlanır ve bir daha da bununla ilgili çocuğa soru sorulmaz, sorulmamalı. Terapistlerin görevi terapi yapmaktır. Psikiyatrist yada psikoloğun uzmanlık belgelerine bakma hakkınız vardır. Çocuklarda tedavide başarı oranı yüksektir. Çocuk psikiyatristlerine danışarak psikolog seansları şeklinde de olabilir. Gestalt-Terapi, imaginatif çalışmalar, EMDR, narrativ çalışmalar vs yapılabilir. Bu terapiste bağlıdır. İnternet şarlatanlarına, “5 maddede istismar tedavisi” gibi meslek ahlakı yada diploması belki olmayan, “TikTok psikologlarına” bakmayın. Etik ve uzmanlık olsa bu kişilerde, zaten böyle işler yapmazlardı. 

Ben özellikle akademik olmayan bir dille yazıyorum ki herkes anlayabilsin. Benim yazımı da okuyun ama doktorun dediklerini yapın. Çünkü her çocuk özeldir ve ben sizin çocuğunuzu tanımıyorum. 

Yazılarım ve paylaşımlarım üzerine

Yanlış bir anlaşılma yada uygulamanın sorumluluğunu alamam. 32 yıllık psikoloji serencamımda, geride bir vicdan azabı bırakmamayı başardım. Ağır sağlık sorunlarıyla malulen emekli oluyorum. Mazlum Kürt milletinin bir evladı olarak, ağır hastalığa rağmen bir hizmet olsun diye bu yazıları kaleme alıyorum. Takriben 10 kitap kadar Kürtçe psikoloji makaleleri yazdım. Yaklaşık 6 bin makale biriktirdim. Bunun içinde Kurdî psikolojik roman da var. Güç ve para bulabilirsem, yayınlayacağım. Almanya’da, Almanya’ya yakışmayan bir emeklilik sistemi var. Emekliler çöplerden şişe topluyorlar. Geçinemiyorlar. Şimdiden korkuyorum emekli aylığıyla nasıl geçineceğim diye. Olmazsa makalelerimi birine bağışlayacağım, ne yaparsa yapsın. Ben özellikle herkesin anlayabilecegi bir dille yazıyorum. Okuyun ama doktorunuzun dediklerini yapın.

Kürtler en şanssız millet

Kürtlerin, çocukları korumayla ilgili bir kurumu yada organizasyonu yoktur. Onların çıkarlarının hizmetinde olan bir devletleri yoktur. Kürt ebeveynler pedagoji bilmiyorlar. Kastım Kuzey Kürdistan’dır. En iyi koruma çocuk istismarını önlemek için gerekenleri yapmaktır. Zira istismar olduktan sonra çocuklar az yada çok bundan zarar göreceklerdir. Bazen bu zarar geri dönülmez bir yola sokabilir onları. Çocuklarımız pedofiller tarafından kolayca tuzağa düşürülebiliyorlar. Çünkü ebeveynlerin kendisi bu konuda bilinçsiz ve donanımsızdırlar.

Kürt psikologlar birliği DERMEZ, Derûn Akademi, belediyeler, muhtarlıklar, akademisyenler, medya elele vermeli. Kürtçe broşürler hazırlanmalı, her eve ücretsiz ulaştırılmalı. Ücretsiz psikoterapi desteği bizim Derûn Akademinin temel işidir. Bunun gibi tüm kurumlar ücretsiz hizmet sunmalıdır. Devlete bağlı olmayan çocuk ve kadın rehabilitasyon merkezleri elzemdir. Neden devlete bağlı olmasın diyorum? “Kürt anasını görmesin” anlayışı henüz Türkiye’de aşılmış değildir de ondan.

Bilinçlendirme kampanyaları, konferanslar düzenlenmeli, Kürt anaokulları açılmalı, çocuklar anaokulundan itibaren eğitilmelidirler. Biliyorum Türk hükümetleri buna izin vermediler ve Kürtçe eğitim hala yoktur. Ama bildiğim kadarıyla belediyeler kreş kurabilirler. Kürdistan’daki barolara da sorumluluk düşmektedir. 

Darius Winzer

X- Twitter: https://x.com/Darius_Winzer


© Alle Rechte vorbehalten für Derûn Akademie, Interkulturelle Psychologie und Beratungsakademie gUG i.G.

Montag, 8. Juli 2024

Di perwerdekirina zarokan de hin şaşiyên me Kurdan

Her kes dizane, di perwerdekirina zarokan de, du çek hene; Ceza û mikafat. Herdu jî bo geşedana, pêşketina, başbûna zarokan in. Ne ji bo egoîzma, berjewendiya, konfora dê-bavan in. Wezîfeya dê-bavê ye, zarokan bo jiyaneke tendurist, serkeftî û serfiraz amade bikin. Ji peresana mirov wiha ye, li cem ajalan jî heman e. Berpirsiyariya genetîkî, takekesî, civakî û sereke ye. Em ji pêwîstiyên zarokên xwe yên fîzyolojîk û derûnî berpirsiyar in. Zagonên welatan, konvansiyonên mafê mirovan jî, me berpirsiyar dikin. Zarok ne milkê me, emanetê me ne.

Erê, divê heya ji me hatiye wezîfe û berpirsiyariyên xwe bicihbînin. Beriya şoreşa îndûstriyê û rûxandina mîrektiyên Kurdî, di civaka Kurd de ev baş bû. Kurdan di serdema neolîtîkê de şarezayî avakirin. Ji Girê Mirazan heya “Kafir Paşa (Sultan Mehmûdê 2yem)” Kurdan împeratorî, dewlet avadikirin. Ol, matematîk, mûzîk, teknîk, çandinî û ajalvanî, bijîşkî, astronomî hwd ji Kurdan dihate pirsîn. Kurdan zarokên wêrek, serbilind, gurbaz, zîrek, zana û xweşkarakter mezin dikirin. Xwebawerî didan zarokan. 

Ji salên 1850yê ve Kurd bêdewlet in. Navendeke wan a neteweyî tune. Hêdî hêdî hatine pişavtin, parçekirin û daqultandin. Herdû şerên cîhanê jî rewş hê xerabtir kirine, Kurdistan bûye koloniya heft dewlet û du blokên dinyayê. Heya ziman jî hatiye qedexekirin. Milyonan Kurd hatine kuştin, koçberkirin. Heger rehên çanda Kurdî xurt neban, niha Kurd jî wekî gelek miletan ji holê rabûbûn. Kurd man li ser piyan, lê stûxwar, trawmatîzebûyî,  xizan û bindest bûn. Me wekî hafizeya xwe ya neteweyî, perwerdeya zarokan jî jibîr kir.

Şaşiyên sereke yên dê û bavên Kurd

* Pirr ceza didin zarokan lê kêm xelatê. Kî mikafatê bide zarokên we? Kî pesnê bide? Li baxçeyê zarokan, dibistanê, eskeriyê, li bazarê, li daîreyên hikûmatê, Kurd tên biçûkxistin. Jiyana Kurdan bi mobîngê destpêdike, bi mobîngê bidawî dibe. Paşnavên Kurdan ne bi Kurdî ne. Navê gundên wan ne bi Kurdî ne. Bi Kurdî perwerde tune û zarokên we di atmosferekî wiha de tên dinyayê. Bimirin, nikarin bi Kurdî waîzek bixwînin, kêlên mezarên we tên şikandin, çima li ser bi Kurdî nav û dua hatine nivîsîn. Ji dayikbûnê heya mirinê jiyana bindestî û bêdewletiyê ev e. Îcar em jî pesnê zarokên xwe nedin, dibe?

* Di cezayên me de mantiqek tune. Çima dilîzin û malê pîs dikin, cezayê didin. Rast e barê dê-bavan giran e, lê sûcê zarokan çiye? Li kû bilîzin? Çima deng dertînin ku nahêlin hûn TVê temaşe bikin. Gelo ev ne egoîzma we, rehetiya we ye? Çima derew kirine? Hela bifikirin, hûn çendîn derewan dikin? TV, siyasetmedar, meleyê camiyê, dîroknas sibeyê heya êvarê derewan dikin û di civakek wiha de hûn ceza didin zarokên xwe. Gelo xêra wê heye? Gelo hûn dizanin cezayên bêmantiq çi zirarê didin derûniya mirov?

* Zarokên xwe raber dikin. “Keça Şemdîn dixwîne dê bibe endezyar, lê ya min jî, ji keran re dibe yar”, “tu qurbana Rizgoyê Îsko bî. Li Krasnadarê di dibistanên seretayî de bû yekem”, “wekî bavê xwe tu jî teralek Bexdayê yî. Ew bêîş û bêkar, tu jî tembelê dibistanê”, “keça min gêj e, tu jê tasek avê bixwazî diçe û êdî fêhm nake were”. Wiha motîvasyon, hewes û behremendiyên zarokan dikujin. Zarok şermok dibin, xwebaweriya wan dişkê.

* Îstîsmara hestyarî ya zarokan. Çiye ev? Malbat cihêkê ewle, bibawer, azad û bikêf e. Hin dê-bav vê jî bo zarokan dikin jehr. Zarok, nemaze yên 4-13 salî nikarin wekî me mezinan her tiştî şîrove bikin, têbigihên û wateya wan fêhm bikin. Bav tiştek dibêje, dê tiştek. Bav ji malê dike der, dê nahêle derkeve der. Zarok dişînin qursa olî ya Tirkan, li wir tê tacîzkirin. Vê dibêje lê dê-bav him bawer nakin, him jî li zarok didin. Di cezakirina wan de hevgirtinek tune. Yek telefona zarok jê digire, yek bi dizî dîsa telefonê didê. Ka zarok çawa geşedana xwe ya hestyarî temam û kamil bike? Rastî û nerastiyê, başî û bediyê çawa ji hev derîne? Çawa girêdanên xwe yên derûnî bi dê û bavê re temam bike? Biçûkxistin, pê henek kirin, sûcdarkirin, barên giran lê bar kirin, muhtackirin ûêd dikarin zarokan ji aliyê kesayetiyê ve astengdar heya trawmatîze bikin.

* Îhmalkirin, bêparhîştin. Gelek dê-bav naskirin, dixwarin nedidan zarokan. Dê kincan ji xwe re dikirre, bav pere dike berika xwe diçe çayxaneyê. Zarok li dibistanê stûxwar dibe, rastî mobîngê tê. Yê her kesî solê Nike heye lê sola kurê wan qetiyaye. Ji aliyê zarokên mezin ve gef li wan tê xwarin, li îstgehê yek wan tacîz dike, rojbûn e, keçik serê mehê dikeve stresê peda wê tune, kurik êşa gurçikê dikişîne, kontûra wan xelas bûye, ne xema dê-bavê ye. Xem bikin jî bi ser re ye. Zarok dixwazin hîs bikin ku dê û bavê wan her bi wan re ye. Divê bi dê-bavên xwe bawer bin. Zarok bi fîgûrên dê-bavê kesatetiya xwe avadikin. Dê-bav lehengên wan in, sîmpatîk in, samîmî ne, fedakar in heya pîroz in. 

* Zêde parastin, “delalîkirin”. Zarok divê gorî salên xwe tevbigerin. Du salî tewaleta xwe kontrol dike û bi serê xwe radizê. Tevlî karên malê dibe, paqijiya odeya xwe dike, organîzasyona xwe ya dibistanê bi xwe dike. Zarokên zêde delalî hatine mezinkirin pêşerojê de problemên mezin dijîn. Qismek wan re sosyalfobî pêşdikeve ku bandora xwe li tevahiya jiyanê dike. Tên xapandin, şermok dibin, xwebaweriya wan dişkê û di zewaca wan de problem derdikevin. Erê zarokan biparêzin, pêdiviyên wan bicih bînin, hinekê jî delalî be, lê ne zêde. 

* Hevaltiya patolojîk. Gelek dê-bav qaşo bi navê nûjeniyê û demokratîkbûnê zirarek mezin didin zarokên xwe. Erê bi zarokan re samîmîbûn baş e. Lê em û zarok dibê ne wekhev bin. Divê di navbera me de mesafeyek, giraniyek hebe. Ev ji bo geşedana wan mecbûrî ye. Bav dibê di rola bav, dê divê di rola dê de be. Fîgûrên dê-bavtiyê çilmisîn kesayetiya zarokan zirarê dibîne. Zarokên bûne “şefê malê” di pêşerojê de tûşî kêşeyên mezin bûne. 

* Zêde-bimesafebûn, têkiliya sar. Hin hene temasa bedenî hez nakin. Di bingehê de birînên derûnî hene. Yan wan jî ji dê-bavên xwe temasa bedenî nedîtine, yan jî trawmayên wan hene. Bêhtir ji jinan tê xwestin ku zarokên xwe hembêz bikin, serê wan mist bidin. Hîperaktîvîtî, nexweşiya stresê ya piştî trawmayê, kêmbûna xwebaweriyê û tevgerên êrîşkar di zarokên ku di hawîrdorek zordar de, bêî hezkirin û bêî hembêzkirina dêûbavên xwe mezin dibin de, têne dîtin. Pêşniyar e ku zarokên 3-6 salî dema hişyar dikin, maç bikin û hembêz bikin. Ji bo mezinkirina zarokên bi zekaya hestyarî ya bilind, temasa bedenî, nîşandana hezkirinê di zarokatiya destpêkê de, gelek girîng in. 

* Gotina “Na!”. Kurd zarokên xwe yan şermok mezin dikin, an jî serhişk û ne-kubar. Ciwanên me yan di jiyana civakî de sist û têkçûyî ne, yan jî pirr qurnaz, tema, çavbirçî û hov in. 

Hela herin qawîşên karkerên avadaniyê bibînin. Naxwin, venaxwin, çavên wan li xapandina xelkê ne. Ez qaşo derûnnasê wan bûm, her cara min li kolanê bidîtan ez dixapandim, pereyê qehweyê li min bardikirin. Min yek ji wan nedît ku diranên xwe bişo. Dipirsî, digotin “mamoste em nehatine kêfê, pereyê xwe kom dikin”. Erê jîrekbûn baş e, xebat baş e. Lê ev ne jiyan e. Ti carî dewlemend jî nabin. Zû bi nexweşiyan dikevin û pereyê qezenckirine jî li doktoran diçe. Min dît hinek ji wan diçin derê firûnan nanê kartû digirin, ji xwaringehan xwarinên bermayî dixwestim. Şaş fêhmnekin, kesek ji wan jî ne mecbûr bûn viya bikin. Hemiyan yek-du daîre çêkiribûn li Manîsa yan Îzmîrê. Bes elimîbûn xelkê bişêlînin. 

Di kûltûra Kurdan de parsekî gelek şerm bû berê. Kurd berê merd bûn. Mixabin Kurdên zana, xweşmirov pirr nayên Ewropa. Bi sedhezaran ciwanên me bi qaçaxî û di rewşên awarte de kar dikin, li Ewropa. Min xortek 14 salî naskir, dê-bavê wî ew şandibûn ku “heroînê bifiroşe”, îcar gundiyên wan ên vî karî dikin xwedî lê derneketine. Bav ji min re çi dibêje di telefonê de? “Mamoste însanetî nemaye, kurê min re nebûn alîkar. Raportekê bide kurê min bila îltîcaya wî qebûl be”. 

Berevajî, qismek jî şermok in. Nikarin bêjin “na”. Nikarin sînorên xwe destnîşan bikin. Pereyên wan dixwin, serê wan ji belayan xelas nabe. Ev jî dibin dûvikên xelkê. Hemal, stûxwar in. Kî sûcdar bikim? Gotina “na” ne eyb e ne jî kêmasî ye. Zarokên xwe fêrî gotina “na” bikin. Lê ji kerema xwe hinek jî dab û nêrîtên Kurdî  fêrî wan bikin. Pere ne her tişt e. Hinekê jî bila zarokên we kubariyê, edebê, nezaketê, romantîzmê, estetîkê bizanibin. Hûn dizanin ew çi dikin li kolanên Ewropa? Jinek ewropî derbas be deh bi hev re didin pey. Gilî çêbû jî “em Kurd in, êşkence dîtiye, siyesetmedar in, ka mafên mirovan!?”. Ev eserê dê-bavan e. Ev kalîteya dê-bavan e. Zarokên xwe bo pêdiviyên dewra nûjen perwerde bikin. 

* Rêzefîlmên Tirkan û bandora wê ya neyînî. Rêzefîlmên Tirkan peyaman dişînin binê hişmendiya we ku hûn hîç pê dernaxin. Hêdî hêdî we asîmîle û dejenere dikin. Helwesta we, ramana we, lêhayiyên we, tevgera we diguherînin ku hîç xebera we jê çênabe. Ev rêzefîlm we dejenere dikin û hûn pirr wextê jî bi wan re dikujin. Ka tevgerên xwe hinekê bişopînin, hûn jî wekî Tirkan ji zarokên xwe re dibêjin "anneciğim". Ji kurê xwe re dibêjin "ablacığım". Hereketên we carnan dişibe yên wan filman. Zarokên xwe îhmal dikin û wekî wan fîlmên "dejenere" têkiliyê bi zarokan re datînin.

* Kêmasiya nirxên neteweyî. Miletên bindest bi xwedîderketina nirxên xwe yên neteweyî terapî dibin. Zarok fêhm dike ku çima ewqas zilm li wan hatiye kirin. Fêhmkirin, watedarkirin, analîz parçeyên terapiyê ne. Nirxên neteweyî ji evolûsyonê, peresanê tên. Hafizeya kolektîv e. Di derûn û laşê me de rêçên peresanê hene. Ango ewqas cidî ye ev mesele. Gelek dê-bav zarokên xwe ji Kurdbûnê dûr digirin. Helbet vê bo parastina zarokên xwe dikin. Lê ev parastin zirarê dide zarokan. Xwebaweriya wan dişkê, di jiyanê de rastî probleman tên. Behremendiyên wan pêşnakevin. 

Dîroka Kurdî, çanda Kurdî û sîmbolên Kurdî bi zarokan bidin naskirin û hezkirin. Ev ne siyaset e, elaqeya wê bi siyasetê nîne ku hûn bitirsin. Heger mirov ji dê-bavên xwe fedî bike, çi dibe? Heger mirov ji rengê porê xwe, pozê xwe, bejna xwe fedî bike, çi dibe? Kurdbûn xwezaya me ye, divê xwezaya xwe qebûl û hezbikin. Çawa Beriya dibistanê teqez bi Kurdî xwendin-nivîsandinê fêrî zarokên xwe bikin. Kurd mîmarên Girê Mirazan in. Kurd avakerê şarezayiyê ne. Kurdbûn xwebaweriyê dide zarokan û pê serbilind dibin. Xebat hene ku Kurdên asîmîlebûyî ji yên neasîmîlebûyî bêhtir tûşî nexweşiyên derûnî dibin. Kurdbûn we ji nexweşiyên derûnî diparêze, bihêztir dike.

Werin em qebûl bikin em dê û bavên Kurd hinekê egoîst û xemsar in. Xerîbek li zarokên me bide dikarin wan bikujin jî, lê wexta zarokên me pêwîstî bi me heye, ne bi wan re ne. Fîgûrên dê-bavê çilmisîn, birîndar bûn an şikiyan, zarok jî fîgûrên nû peyda dikin. Destên xelkê li ser zarokên me mezin dibin. Heger ez nikaribim derdên  xwe bi bavê xwe re parve bikim, diçim cem “bavekî din”. Ev bavê nû dikare serokê terîqetek radîkal, mafya yan çete be.

Li dibistanê çi dikin zarokên me? Hevalên wan kî ne? Mamosteyên wan mirovên baş in ya xerab in? Li odeya xwe bi telefonê heya dereng bi kî re diaxivin? Kesên pê re chat dikin gelo niyetpak in? Qet nizanin. Kengî serê zarokên me ketin belayê xebera me jê çêdibe, ew jî dikare gelek dereng be. 

Ti stratejiyek perwerdeyê ya pirraniya dê-bavên Kurd nîne. Bikaranîna madeyên hişbir û fihûşa zarokan pirr zêde bûne. Ma sûcê kî ye ev? Hûn dizanin zêde-bikaranîna teknîkên ragihandinê û înternetê çendîn zirarê dide derûniyê? Bes bila zarok we aciz nekin, didin ber wan telefonê yan laptopê. Min zarokên 10 salî dîtin pornografî temaşe dikirin. Min zarokên 8 salî dîtin li ser înternetê kesan ew xapandibûn resmên xwe yên tazî şandibûn. Min bav naskirin alkol bi kurê xwe yê 8 salî dida vexwarin. 

Min dê naskirin keça xwe ya 15 salî teslîmê mele kiribû da “terbiyeyê bidê”. Herwiha bav kurê xwe yê 13 salî teslîmê xwediyê depoyê kiribû û gotibû “goştê wî ji min re hestiyê wî ji te re”. Min keçikên 13-14 salî dîtin ew fêrî hebên hişbir kiribûn û bo pereyê wê derînin fihûş dikirin. Du serbazên hikûmatê tên gundekî keçikan bo xwendina hemşîretiyê ya bêpere ji malbatan digirin. Dê û bav xizan in, ev ne şerm e. Lê ewqas nezanî û bêrehmî nayê qebûlkirin û sûc e. Du keçikan dibin. Piştî demekê keçik xwe dikujin. 

Hewar e Kurdno, yan zarokan çênekin, an jî hinekê ji xewa mirinê hişyar bin!


Darius Winzer

© Alle Rechte vorbehalten für Derûn Akademie, Interkulturelle Psychologie und Beratungsakademie gUG i.G.

Sonntag, 7. Juli 2024



Pirs û Bersiv 2
Babet: Îstîsmara Zarokan

Destdirêjî ji aliyê jinekê ve

PIRS: 

Di zaroktiya biçûk de, ji aliyê jinek ve bi qasî du salan hatim îstîsmarkirin (îstîsmara zayendî). Ji 9 salî heya 11 salî. Jinek biyanî bû wekî ebe (hebame, hemşîre D.W.) li gundê me kar dikir. Seksa pêşketî bi min re dikir.  Dema mezin bûm pê hesiyam ji xeynî min zarokên din jî îstîsmar kiriye. Ji jinan ditirsiyam. Piştî zewacê bi qasî salekê newêrîbû di ronahiyê de seks bikim. Niha jî naxwazim genîtalseks bikim. Divê nekevim vajînayê. Heger bikevimê penîsê min sar dibe, hîsên nenas, neyînî ku terîfa wan dijwar e, tên ser min. Bo xatirê jina xwe liberxwedidim lê jina min pê derdixe û îcar şerê me destpêdike. Çûm cem derûnnaseka Alman, ji ber ew jin bû, min nekarî her tiştê bêjim. Dîsa jî gelek feydeya wê ji min re çêbû. Niha hinde baş bûme. Ez hez ji têkiliya zayendî dikim lê hin tiştan na. Ez û jina xwe bi hevûdu nakin. Derûnnas ji min re gotibû ev ji ber trawmaya min a zaroktiyê ye. Jina xwe re negotiye. Gelo jê re behsa trawmaya xwe ya zaroktiyê bikim? Xêra wê heye? Baweriya min ew e ku problem di wê de jî heye. Ma çima ewçend di ronahiyê de seksê dixwaze? 

Bersiv: 

Herî kêm 4%ê Kurdan îstîsmara zayendî jiyane. Hejmara îstîsmarên însest (navmalî) ne diyar e. Bawerî bi statîstîkan nabe, lewra îstîsmar û destdirêjiyên ji aliyê karmendên dewletê ve hatine kirin, pirranî tên sansûrkirin. Gorî çavdêriyên min ên klînîkî, pirraniya jinên Kurdan ên ji ber sedemên siyasî hatine binçavkirin îstîsmara zayendî jiyane. Îstîsmarên navmalî tabû ne, tên veşartin û divê bêjim di civaka me de jî ne kêm in. Dîsa jî civaka Kurd ji gelekan baştir e. 

Pirranî îstîsmara zarokan di nava salên 8-11 de pêk tên. Li cem keçzarokan sê car ji ya lawzarokan zêde ye. Mirov bûyereke trawmatîk jiya, sîmptomên nexweşiya trawmayê hema xwe nadin der. Sê meh, şeş meh heya 18 mehan şûnde nîşaneyên NSPTê (nexweşiya stresê ya piştî trawmayê) xwe kivşe dikin. Zarok îstîsmarê dijî lê ki ber ku sîmptomên trawmayê hê rûnedaye, krîter bicih nehatine, gelek caran rayedar guh nadinê yan pê bawer nakin. Zarokên nîşaneyên îstîsmarê pê re nayên dîtin bêhtir êş û azarê dikişînin. Û ev zarok bêhtir ziyana derûnî dibînin. Perwerde û pisporiya rayedaran gelek girîng in.

Çi îstîsmara zarokan zêde dikin?

  •  Şîdeta navmalî
  •  Dê û bav bengî bin (alkol, madeyên hişbir, xumar ûêd)
  •  Dê damarî be
  •  Bav bavê heq nebe
  •  Zewaca bê dil a dê-bavê
  •  Xizaniya mezin
  •  Malbatên zêde konservatîv in
  •  Dê û bavên ku ji pedagojiyê tênagihên û cezayên bêmantiq didin zarokên xwe
  •  Bi dê û bav re kêşeyên psîkotîk hebin
  •  Dê û bavên ku kêf û rehetiya xwe ji ya zarokan zêdetir difikirin
  •  Dê û bav re astengdariyên kesayetiyê hebin
  •  Di serpêhatiya dê û bavê de destdirêjî yan îstîsmar hebe
  •  Riyên, kampên koçberiyê
  •  Şer
  •  Astengdariya mental a zarokan

Hûn dizanin kî pirr îstîsmara zarokan dikin?

Tecawizkarên zarokan wekî di fîlman de nîşandidin, ne kesên “serserî, psîkopat, xizan, pêşmûrde, nexwendî û bêmal” in. Pirraniya îstîsmarkeran kesên xwendî û dewlemend in. Doktorên zarokan, hunermend, profesor, karsaz, mamoste, polîs, gerînendeyê bankayê ûêd ango kesên bihêz, xwedî mewkî-meqam û “qaşo-maqûl” in, vê dikin. Xelkê me bi viya nizane. Xelkê me zarokên xwe ji kolanan, “pêxwas û serseriyan” diparêzin, baş e, lê nizanin ku xetereya mezin ne li kolanê ye. Divê hişyariyekê bête çêkirin, xelkê me bête agahdarkirin.

Trawma di derûn û laşê me de tomar dibe. Heger stîmûlûsek (hişyarker) wekî ya trawma çêkiriye hebe, pênc organên me yên hîskirinê bêî ku xebera me jê hebe, alarmîze dibe. Bi gotineke din ji xew hişyar dibe. Ruhê me, me dibe wê dema me trawma jiyaye. Hîsên wê demê bi me dide jiyandin. Taybetiyek xebata mejiyê me ye, dema bîranînek hat bîra me, mejî diçe modûsa, frekansa wê demê. Heger trawmaya me ya di 12 salî de pêk hatibû were bîra me, mejiyê me wê kêliyê dibe mejiyê 12 saliyê. Ev bêî vîna me, otomatîkî dibe. Mejiyê 12 saliya me jî nikare ji bin barê trawmayê derkeve. Jixwe em di terapiyê de nexweş fêrî dikin ku bi mejiyê xwe yê niha li serpêhatiyên berê binêrin.

Êrîşên zayendî yên di zaroktiyê de, ne tenê zirarê didin derûna me, herwiha didin laşê me jî. Organên zayendî hê geşedana xwe temam nekirine. Dikare zirarên fonksiyonal jî bidin organên zayendî ku di pêşerojê de me pê re mijûl bike. Helbet pirsgirêkên fonksiyonal divê ji ûrologan pirs bikin, mafê min nîne, di vî warî de pêşniyarek bikim.

Kêşeyên zayendî yên trawmayên derûnî dikarin bi xwe re bînin, ev in:

Bi gelemperî

Zarokên hatine îstîsmarkirin ji aliyê derûnî ve giran birîndar in. Geşedana zayendî û hest, ji riya xwe ya xwezayî derketine, balansa, ahenga wan şikestiye. Zarok dikarin seksên awarte biceribînin (grûpseks, analseks hwd). Jiyana wan a seksê dikare zû destpêbike. Carnan ji aliyê qaşo-partnerên xwe ve hemîle tên hîştin, zarokek li barê zarokê zêde dibe. Di têkiliyên evîndariyê de îstîkrarek tune. Zû hez dikin, zû hevûdu berdidin. Bi gelek kesan re sekskirin mimkûn e.

Ba keçikan

Keçikên hatine îstîsmarkirin kincên seksapel li xwe dikin. Mêran provoke dikin. Ev ne ji bo seksê ye, dixwazin bi mêran bilîzin, wan bipelixînin. Vê bi zanebûn nakin, binê hişmendiyê dixwaze heyfa xwe ji mêran bigire. Dikare mastûrbasyon zêde be, tiştan bikin vajîna yan anûsê. Bala wan bo seksê yan gelek zêde yan jî gelek kêm dibe. Enoresîs (binê xwe şilkirin) dikare hebe, di xewê yan panîkê de. Qurbaniyên îstîsmarê dema mezin dibin, dikarin ew jî îstîsmarê bikin an bedena xwe bifiroşin.

Hestên wan guherbar in. Carnan enerjiyeke neyînî tên ser wan. Dikevin xeyal an fikrên neyînî ku nikarin jê derbikevin. Xewnên tirsnak, kabosan dibînin. Ji tirsa van xewnan dikarin bêxew bimînin. Carnan zêde hêrs dibin, diqeherin. Xwebiçûk û pîsbûyî dibînin. Bawerî û xwebawerî gelek têkçûye. Rûtîna jiyana rojane bo wan dijwar dibe. Xwe ji malbatê û hevalan dûr digirin. Depresyon li benda wan e. Êşên derûnlaşî (psîkosomatîk) jî. Qismek ji wan qesta xwekuştinê jî dikin.

Di tevgerên xwe de yan pirr cidî ne yan jî bêpergal. Ne bextewar in. Min hin keçik naskirin zirarê didan bedena xwe. Xwe dibirrîn. Her tiştê van qurbaniyan hinekê zêde ye. Li dijî kesên biyanî nizanin çawa tevbigerin. Dikarin kesek nenas bi germî û samîmî pêşwazî bikin, nas û hezkiriyên xwe re sar bin. Hin ji qurbaniyan pirr şermok in hin jî tirsonek.

Ba lawikan

Lawikên li wan destdirêjî hatiye kirin kesayetiyek agresîv avadikin. Keçik jî bêhtir xwe biçûk û pîsbûyî hîsdikin. Qurbaniyên îstîsmarbûyî kandîdatên astengdariya kesayetiyê ne. 75% borderlîne di zaroktiyê de hatine îstîsmarkirin. Kesên bi wan re astengdariya kombîne hene, ji wan 87% herwiha hatine îstîsmarkirin.

Ba jinan

Jinên îstîsmar jiyabin, dema marî dibin (dizewicin) problem derdikevin. PSAS (xerabûna hişyarkirina daxwaza seksê ya domdar), vajînîsmûs, vûlvodînî (êşa devedora cihên genîtal), vûlvar vestîbîlîtîs (êşa organên genîtal), têkçûna orgazmê hwd.

Ba mêran

Mêrên îstîsmar jiyabin, dema marî dibin bi wan re pişthatina pêşdemkî, zûvalabûn xwe dide der. Ereksiyon ango repbûn, sertbûn dişkê. Daxwaza seksê kêm an jî pirr zêde dibe. Lê ev zêdebûn patolojîk e, dixwaze tiştinên birîsk, nelirê bike. Ango parafîlî destpêdike. Çiye parafîlî? Bo mînak di mînîbusan de xwe li jinan didin, penîsê xwe rava zarokan didin, kamera datînin daşiran û jinan tazî fîlm dikin, li cem xelkê porno temaşe dikin hwd.

Kurd miletê herî bêşans in

Saziyên Kurdan ên bo parastina zarokan tunin. Dê û bav pedagojiyê nizanin. Parastina herî baş ew e ku mirov pêşî li îstîsmarê bigire. Îstîsmar bû, mixabin zarok kêm-zêde zirarê dibînin. Zarok ji aliyê tecawizkaran ve tên xapandin an tirsandin. Bi girîngî û xeteriya îstîsmarê nizanin. Dema giliyek çêbû, kilît dibin. Sîmptomên îstîsmarê xwe kivşe nakin, demekê divê di navberê de derbas be. Ji ber vê jî gilî pûç derdikevin.

Yekîtiya Derûnnasên Kurd, şaredarî, mixtar, partiyên Kurd û medyaya Kurd divê hevkariyê bikin.

Akademiya Derûn, gorî derfetên xwe hin materyalan avadike.

Angaşta min bo derûndînamîka kêşeya we

Helbet angaşt e, lewra bi we re nexebitîme û we nasnakim.

Beriya ku organên we yên zayendî û hormonên we geşedana xwe temam bikin, beriya ku obje, girêdan, oryantasyon kamil bibin, we hişyariyeke patolojîk jiyaye. Sîmptomên stresa piştî trawmayê bi we re hene lê krîterên trawmayê temam nînin. Ango nexweşiya NSPT (Trawma, F43.1) bi we re tune. Serpêhatiya patolojîk û awarte hin rêçên xwe li ser derûn û laşê we hîştine. Germiya û nêma destên mirov û vajînayê cuda ne. Hûn di mastûrbasyonê de bi giştî azad in û penîs bi dest û xeyalên we re hatiye girêdan. Xeyalên we aktîv, penîs pasîv e. Dema têkiliya genîtal dibe rewş berevajî ye. Mecbûr in xeyal û motîvasyona hevjîna xwe jî parve bikin. Ev rewş di binê hişmendiya we de, we dekompanze ango kilît dike.

Her derûnnas ne pisporê trawmayê ye. Biçin cem derûnnasek ku bawernameya wê/wî ya EMDR heye. Herwiha hîpnoterapî û terapiya cotan dikarin gelek alîkar bin. Terapiya trawmayê mimkûn e. 80% nexweşên trawmayê stabîl dibin û wekî yên trawma nejiyabin tevlî jiyanê dibin. Hûn refleksiyon dikin, ango înteraktîv li meseleyê dinêrin. Bi gotineke din tiştan, rexne û pêşniyaran digirin ser xwe, refleksiyon dikin. Ev baş e û ez bo we gelek hêvîdar im. Heger problem ne organîk be, hûn ê wekî cot ji terapiyan gelek sûdê werbigirin. 

Bi ya min hewce nake hûn serpêhatiya xwe bi hevjîna xwe re parvebikin. Vêgav ne  hûn ne jî hevjîna we amade ne. Mesele ne veşartin e. Ango ji ber we ev serpêhatî parve nekiriye, hûn vê problemê najîn. Divê bizanibin tişta we jiyaye bareke gelek giran e û kî be ew ê heman tiştî bijî. Bi hev re herwiha terapiya cotan werbigirin. 

Helbet di têkiliyên cotan de seks muhîm e. Seks ne tenê genîtalseks e. Seks ne karekî mecbûrî ye yan wazîfe ye. Seks bo zarokçêkirinê nîne, bo kêfê ye. Seks xelata evînê ye. Bêî evîndarî, sîmpatî, harmonî û rezgirtinê seks nabe. Bibe jî dibe jehr. Hevjîna we dê di terapiyê de fêr bibe ku rengên din ên seksê jî hene. Mêranî yan jinanî bi seksê nayên pîvandin. Ev nezanî û neheqî ye. Seks hemêzkirin, bi hev re lîstin, ramûsan, masaj hwd e. Cih û dema seksê nayê kivşekirin. Di tariyê de, ronahiyê de, şevê yan rojê seks dibe. Li odeya xewê, li metbaxê, li ber golekê, serê çiyê, ber agir, binê tava heyvê… Mixabin pirraniya xelkê me seksê jî baş nizanin, li hevûdu dikin jehr.

Guh nedin şarlatanên medyaya civakî û tora înternetê. Bêî derunbijîşka/ê xwe tevnegerin. Bersiva min bixwînin lê bi ya doktorên xwe bikin, lewra ew we nasdikin. 

Darius Winzer


X: https://x.com/Darius_Winzer

Bild: Edyta Linek | Dreamstime.com

© Alle Rechte vorbehalten für Derûn Akademie, Interkulturelle Psychologie und Beratungsakademie gUG i.G.

Donnerstag, 4. Juli 2024


 Erektîl Dîsfonksiyon û Mêrên Kurd

Repnebûn, sertnebûna penîsê tabuyeke sereke yê mêran e. Piştî 40 salî problema 50%î yê mêran ev e. Hela ku mêrên Kurd vê qet naynin ser xwe. Dibe ku nivşa Z bi me mêran bikene. Lewra ew bi awayekê din li nexweşiyan dinêrin. Mixabin pirraniya mêrên Kurd “bi penîsên xwe radibin rûdinên”. Zilamên me yên 40-salî-berjortir hinekê “doxînsist” in, çavên wan her li derve ne. Ji derve pirr “mêraniyê” dikin lê di seksê de dişkên, penîsên wan errekte nabe û ev jî bi xwe re pirsgirêkan tîne.

Ji ber sedemên laşî û derûnî, herikîna xwînê kêm an asteng dibe, di demarokên penîsê de. Penîs rep nabe, sert nabe ango ranabe. Bû jî, zû sist dibe, heya ereksiyonê berxwe nade.

Mêr çi dikin beriya biçin cem bijîşk?

Li ûrologan digerin.

Heger bi wan re bo mînak nexweşiyên dil û demar hebin, ûrolog Vîagra nanivîsînin. Ew jî ji “bazarên reş” vîagraya qaçax dikirrin, rîska mirina bazûkeyên (masûlke) dil, ango qeyrana dil (înfarkta kardiyo) zêde dikin.

Li xurdemeniyên majîk digerin. Koka spingê, çermê masîsorkê, kîlo bi kîlo stîrîdyeya avê, behîv, gûz, Bitterşokolat hwd.

Li ser şêx û meleyan digerin. Nebû li ser pîrên Êzîdî û Riya Heq, ew jî nebû ser keşe û hahaman digerin.

Repnebûnê wekî kêmasiyek, sûcek dibînin, sûcê xwe jî dixin stûyê hevjînên xwe. “Ma jina min seksê bizanibûya, kêfa min bianiya, dê halê min jî ne ev ba”. 

Bi kurtî repnebûn

Tirs heye ku di seksê de penîs sert nebe. 

Tirs heye ku partner pê henekên xwe bike yan biçûk bixîne.

Penîs sert nabe yan sertbûn heya bidawîbûna seksê berdewam nake. 

Kêşeyeke pirralî ye, bi xwe re problemên derûnî û civakî tîne.

Hin ji sedemên organîk, laşî

Hişkbûna demaran

Bikaranîna titûnê, cixare

Sedemên genetîkî yên dil û demar

Nexweşiyên kronîk ên dil û demar

Nexweşiyên rûviyê

Kêmbûna testesteronê

Nexweşiya şekir (dîabet)

Parkînson

Peyronî (xarbûna penîsê)

Însomnia (bêxewî, bêxewbûn)

Şêrpenceya prostatê

Nexweşiyên toşpiya tîroîdê

Obezîte ango qelewbûn

Hîpertansiyon

Ziyanên emeliyatan

Prîapîsmûs, di sertbûnê de êş an sertbûna patolojîk

Endîkasyona ango bermahiya betablokeran (dermanên ku parastina dil dikin, bo mînak elektrîka diçe dil kêm dikin)

Hin ji sedemên derûnî

Tirsên fêrbûyî

Stres  

Depresyon

Xem, anksiyete

Trawmayên derûnî, nemaze yên zaroktiyê

Têkçûn an kêmbûna xwebaweriyê

Nebûna harmoniyê di navbera partneran de

Kêşeyên oryantasyona zayendî

Kurd û Seks

Nivşên nû hindik be jî li dibistanê dersên zayendiyê dibînin. Ew bişans in. Kurd ji gelek nîmetên dinyayê bêpar in. Asta perwerdeyê kêm e, pirraniya Kurdan hatine trawmatîzekirin, mercên bindestiyê, xizanî ûêd tên zanîn. Kurd ne li malê, ne li dibistanê û ne jî di nav civakê de, perwerde yan agahdariyeke zanistî bo seksê dibînin. Seks eyb e, şerm e. 

Keçik bi tirsê tên mezinkirin. Hê çar salî ye “keçê xwe por bike, hêtên te dixûyên”, “di riya dibistanê de baldar be, eman rûyê xwe nerm neke, navê te dertînin”, “heya zewacê nabe bi xortekî re derkevî, carekê nav hat ser te, kes te nagire”, “namûsa me biparêze, serê me di ber xelkê de danexîne”. Keçên me bi tirsê û bo zewacê tên perwerdekirin. Tirsa “şeva yekem” û “perdeya keçiktiyê” jî dera han. Helbet ev ji salên 1970yî ve hêdî hêdî tê guhertin. Helbet hin Kurd hene di aliyê perwerdeya zarokan de heya ji ewropayiyan jî baştir in. Qesta min girseya mezin e. Divê em civaka Kurd sûcdar nekin, em di serdestiya civaka pederşahî de dijîn, li Ewropa jî jin hê ji aliyê maf û qîmetê ve gavekê li paş in. Kurd li Asyaya Navîn miletê herî hûmanîst e jina Kurd jina herî azad e. Nezanî û neheqiya me mêran e ku hemî barên exlaqê civakê bixin stûyê jinan. Çima namûs tenê ya jinan e?! Em mêr, “bênamûsiyên xwe” bi sûcdarkirina jinan vedişêrin.

Kurên, lawên Kurd jî bi tehrîkkirin, pesindanên patolojîk tên mezinkirin. Bi gorî dê-bavê heman xetaya zayendî bikin, ên cezayê dixwin keç in. Law dikare pey keçikan bigere, yekê ramûse, nîşaniya xwe bavêje lê keç nikare.  Law tên pesindan heger keça xelkê xapandibe. Lawên Kurd seksê şaş fêrdibin. Ji temendirêjan tiştan dibihîsin; “Li Stenbolê bi 10 jinan re razam”, “min li Antalya grûpseks kir bi jinên Rûs re”, “penîsê te kurt e, îşê te zor e”. Law balix e, dixwaze keçekê maçî bike, dikeve xeyal û fanteziyan. Lê vê derfetê nabîne. Yekane rê dimîne ku biçe bordelan ango malên fûhûşê. Li wir seksa ku wan xeyal dikir, tune. Her tişt mekanîk, bilez e. Wekî fabrîkeyan e. Ne hîjyen e. Jina seksê dike domînant e. Gelek kes naskirin ku dema çûne bordelan ji seksê nefret kirine. Îcar bifikirin ka law mezin bû di zewacê û seksê de kêşeyên çendîn mezin dijîn.

Jin ditirse, fedî dike, nizane. Mêr şaş fêr bûye, beriya zewacê gelek jinan re razaye û di xeyal/fanteziyan de ewçend pêşde çûye ku jina xwe balkêş nabîne. Nakokiyên jiyana zayendî dertên. “Ez newêrim ji mêrê xwe re behsa fanteziyên xwe bikim. Ew ê bêje tu ji kû fêr bûyî”. “Ez dema bi hevjînê xwe re seks dikim, hevalê kargehê xeyal dikim. Lewra ew romantîk, çeleng e. Çi bikim malbata min zorê dan min ku ez zû mêrbikim”. “Erê ez îxanetê bi jina xwe re dikim. Jinên me ne balkêş in. Makyajê nakin, kincên seksî xwenakin, ne zîrek in, hez ji fanteziyan nakin. Heya êvarê rêzefîlman temaşe dikin, dixwin qelew dibin an jî serê wan diêşe. Lê ma jinên polonî wiha ne!?”.

Bi sedan cotan re xebitîme. Nakokiyên seksê mezin dibin. Jiyanên paralel destpêdikin. Ango “îxanet”. Aliyekê xwe ji jiyanê vedikişîne; “çi bikim qedera min jî ev e. Min xwe bexşandiye bo zarokên xwe”. Aliyekê yan herdualî roj tê tûşî nexweşiyên derûnî dibin. Yan cihê dibin. Asta berdanê ya Kurdên li Almanya dijîn li dora 55-60%î ye. Helbet sedema yekem ne her demê seks e. Aborî, şîdet, alkol, xumar, îxanet ûêd li cem Kurdan di qorên pêşîn de ne. Lê min gelek cotên Kurd jî naskirin ku problema wan a sereke nebûna harmoniya seksê bû. Ango problem seks bû.

Terapî

Erektîl dîsfonksiyon, ji wan nexweşiyan e ku terapiya wê mimkûn e. Serî de divê dramatîze nekin, vê nexweşiyê jî wekî êşa diranan an gurçikê qebûl bikin. Nexweşî tiştek e, exlaq an karakter tiştek e, divê mirov tevlîhev neke. Nexweşî ne şerm e, ne jî exlaqê me destnîşan dike. Beriya ku erektîl dîsfonksiyon ziyanê bide me divê biçin cem ûrolog. Heger ûrolog sedemekê laşî nedît, biçin cem derûnnasên malbatê. Derûnnas pêwîstî bibîne û jixwe çêtir e, hûn ê wekî cot tevlî seansan bibin. 

Seksterapî di civaka me de nayê naskirin. Nav seksterapî ye lê nayê wê wateyê ku li vir derûnnas dersa seksê dide me. Kêşeyên seksî encam in, ne sedem in. Derûnnas li sedem û bingeha nexweşiyê digere û hûn bi hev re derdikevin rêwîtiyek berî bi zaroktiyê. Dikare EMDR, hîpnoterapî, şematerapî, PMR û gelek şaxên derûndermaniyê bên bikaranîn. 

Tiştên îhtîmal e ku ûrolog bikin ESWT (şok didin çermê penîsê), terapiya hormon û înjeksiyonê, dermanên herikîna xwînê hêsan dikin, penîlprotez hwd in. Ji xeynî seansên derûndermaniyê divê hûn ji xwe re bernameya xwe ya taybet a diyetê, xewê, werzîşê çêbikin. Cixare, alkol û madeyên hişbir divê bên terikandin. Jiyaneke kêmstresî hedefa we ye.

Darius Winzer

© Alle Rechte vorbehalten für Derûn Akademie, Interkulturelle Psychologie und Beratungsakademie (in Gründung)


Darius Winzer: "Min bi kilamên dengbêjiyê nexweşiya şêrpenceyê têkbir". Jînenîgariya (biyografiya) Darius Winzer Darius Winzer kî ...