Sîndroma Imposter û Ciwanên Kurd

Çiye sîndroma yan fenomena Imposter?

Mirov bi behremendiyên xwe ne bawer e, di gumanê de ye, bêbiryar e, herçendî ti sûcek nekiribe jî, wiha hîs dike ku şaşiyek, sûcek kiriye. Di nava nasnameya wan a rastîn û ya ew hîsdikin de nakokiyek heye. Bêhtir li cem keçan, jinan tê çavdêrîkirin. Divê jibîr nekin, jin mixabin bi qasî mêran sûd ji nîmetên heyî wernagirin, sedem ev e, ne ku jin qels an problematîk in.

Potansiyelên xwe û serkeftinên xwe yên derbasbûyî nabînin, ji potansiyel û serkeftinên xwe yên paşerojê, dahatûyê jî ne bawer in. Wiha hîsdikin ku ew “ji xelkê kêmtir in, divê ji xelkê zêdetir hewlbidin xwe”. Carnan heger tenê bin, xeyal dikin ku ew mirovên baş, serkeftî, romantîk, leheng, navdar in. Carnan xwebixwe diaxivin, dikevin rola ku ew xeyal dikin.

Ev sîndrom an fenomen yekem car ji aliyê derûnnas Suzanne Imes û Rose Clance, sala 1978ê hate bilêvkirin. Ne nexweşî, sîndromek e. Hê dikare bê guhertin. Lê mixabin kêm kes bêî alîkariya derûnî biserdikevin. Pirraniya kesên xwebaweriya wan kêm bûne, tûşî kêşeyên mezin ên derûncivakî (psîkososyal) dibin, heya bigire dikevin depresyonê jî.

Sedemên Imposterê

* Fîgûrên dê-bavê lawaz in, an cih guherîne yan jî yek ji wan kêm e.

* Hinek ji wan zarokên tenê ne, xûşk û birayên wan tunin.

* Hinek ji wan zêde delalî hatine mezinkirin.

* Hinek ji wan di nava salên 4-13yê de bûyerên trawmatîk, awarte jiyane.

* Hinekan re tendensên fobiya civakî hene.

* Hinekên wan kêm perwerde dîtine yan jî ji aliyê behremendiyên civakî ve li paş mane.

* Dê û bavên gelekan ji perwerdeya zarokan baş fêhm nedikirine. Bo mînak ceza dane lê xelat nedane. Şermezar kirine, lê pesnê zarok nedane.

* Hinekan di nava salên 4-13 de mobîng an bûyerên trawmatîk jiyane.

Şeş astên, merheleyên Imposterê hene

1. Bingeha Imposterê jixwe heye. Xwebawerî kêm ê.

2. Dixwazin her tiştî bêqisûr, perfekt bikin. Dixwazin bibin mirovek baş, bêqisûr û perfekt.

3. Carnan xeyaldikin ku ew wekî Superman her tiştî bi hêsanî dikin. Xeyal dikin ku ew bo mînak leheng, dewlemend, seksî, romantîk hwd in.

4. Piştî hin astengî yan serneketinan tirs bi wan re çêdibe. Tirsa serneketinê, tirsa windakirinê, tirsa ku xelk bi rastiyên wan bizanibin.

5. Êdî di mejî de îmaja xwe ya şexsî guhertine. Êdî ji dil bawer dikin ku ew kesên “kêm, teral, têkçûyî, bêşans in”. Êdî ji behremendî û potansiyalên xwe dûr ketine.

6. Ji serkeftinê, sûcdariyê, şaştêgihîştinê ditirsin. Xwe gelek ji jiyana civakî vedikişînin. Ziyanên madî-manewî dibînin, kalîyeta jiyana wan dadikeve.

Çend mînak bo bêhtir bête fêhmkirin

* Li marketa ew çûne diziyek bibe, dikevin stresê. Wekê ku wan dizî kiribe xwe sûcdar hîsdikin. Heya bigire ji bo qaşo bêsûciya xwe îsbat bikin, hewldidin xwe ku aram bin da kes gumanê jê nekin.

* Polîs li kesek bigerin ew xwe sûcdar hîsdikin ku çima nikarin alîkariya polîs bikin. “Xwezî bikariban alîkari bikiran, xwezî cihê ew kesê lê digerin bizanibûyan”.

* Li çayxaneyê, her cara garson derbas dibe, xwe mecbûr hîsdikin ku çay bixwazin.

* Gelek caran bo xelkê memnûn bikin, xwe dikin bin barên giran.

* Gelek ji wan bêî sedem û bêî ku pêwîst be, derewan dikin. Ango “derewên şîrîn” dikin. Armanc dîsa memnûnkirin, dupatkirin, îknakirina kesan e.

* Parsekek bibînin pere nedinê jî, dikevin stresê.

* Hin ji wan bo xwe bidin qebûlkirin, dilê xelkê xweş bikin, biryarên xeterdar jî didin. Bo mînak tevlî rêxistineke, terîqeteke radîkal dibin.

* Di evîndariyê de pirsgirêkan dijîn. Bo mînak bo dilê partnerên xwe xweş bikin, hewldidin xwe zêde fedakar, durist, romantîk nîşan bidin. Xwe dikin binê deynan, barê xwe giran dikin.

* Gotina “na” bo wan dijwar e. Lewra dixwazin dilê xelkê bikin, “şaş neyên fêhmkirin”.

* Pirranî dixwazin tenê bin, da kes bi agahiyên wan ên taybetî nizanibin. Naxwazin kes bi tiştên wan ên rastî bihesin.

* Dema bi yekî re dimeşin, her gavek li paş dimeşin. Xwe wisa di ewleyê de hîs dikin. Dema li pêşiyê bimeşin dikevin stresê.

Terapî (tedawî) pêwîst e?

Heger derfetên we hebin, alîkariya derûnî rê kurt dike. Lê ne mecbûrî ye. Imposter (bixwînin împostir) wekî nexweşî nayê pejirandin. Sîndromek, fenomenek e. Kesên pê re Imposter hene, tevî zehmetiyan jî tevlî jiyanê dibin, wekî her kesî kar dikin, dizewicin. Tercîha wan e alîkariya derûnî werbigirin an ne.

Konfrontasyon (rûbirûhîştin), derûndermaniya kognîtîv-tevgerê, terapiya Gestaltê di terapiyê de tên bikaranîn.

Sedemên ku Imposter-Sîndrom li ba Kurdan zêde ye

Ji Girê Mirazan (Xerabreşk, Gobeklitepe) heya 1850yê (belavbûna mîrektiyan) Kurd her azad bûn. Serbilind, bi xwe bawer bûn. Mirov hema li gotinên pêşiyên Kurdan jî binêre, vê dibîne. Xwe serdest, nirxdar, şareza, hêja hesibandine û henekên xwe bi neteweyên cîran kirine, ew biçûk dîtine. Seyah, gerokên rojavajî gelek behsa sosyolojiya Kurdan kirine û pesinandine. Kurd bi xwebawerî, serfirazî, merdî, dewlemendiya çandî û lîberaliyê dihatin nasîn.

Piştî belavbûna mîrektiyan, mîlada Kurdan a bêyom destpêkir. Êdî aqilekî wan ê neteweyî tunebû. Dewleta wan tunebû. Sal bi sal heliyan, welatê wan biçûk bû. Bûn bindest. Heya bigire zimanê wan jî hat qedexekirin. Bêrawestan hatin komkujîkirin. Bi sosyolojiya wan, aqilên wan hate lîstin. Civaka wan şikiya, pûç bû û riziya. Roj hat hafizeya xwe ya dîrokî jî winda kirin. Xwe biçûk, bêqîmet, bêdîrok, bêşans, bêkêr dîtin. Derûniya wan guherî. Efendî bûn, bûn parya û dîlên dinyayê. Sedemê nemana xwebaweriya Kurdan, encama van 200 salên dawî ye.

Ji ber ku her kes pê dizane ez behsa karesatên 200 salî nakim. Niha pirraniya Kurdan li derveyê welêt dijîn. Li Bakur 75% Kurd li bajaran in, statûyeke wan nîne. Ji ber şerên 50 salî, rewşa wan xerab bûye. Bi milyonan kes trawmatîze bûne. Hevgirtina civakî kêm bûye. Malbat di krîzê de ye. Asîmîlasyon êrîşeke mezin e li ser derûniya Kurdan. Xizanî, bêparmayîna ji nîmetên serdemê, şerê psîkolojîk, têkçûna bizavên Kurdî, windabûna armancên makro ûêd wiha kiriye ku bi giştî bawerî û xwebaweriya Kurdan şikestiye. Li ba ciwanên Kurd hêdî hêdî nakokiya “îmaja xwe”, ango nakokiya di navbera kesayetiya heyî û ya îdealîzekirî, derketiye. Fenomena Imposter destpêkiriye.

Piştî “Şerê Hendekan” û Covid19yê çima asîmîlasyon zêdetir bû?

Di dema Coronayê de li seranser cîhanê fenomena Imposterê dupat bû, zêdetir bû. Herwiha li Bakur jî. Piştî “Şerê Hendekan” di derûnî û civaknasiya Bakur de hin guhertin çêbûn. Armancên makro gelek hilweşiyan, hedefên komê winda bûn. Dema hedefên komê winda bûn, mirov vedigere ser aîdiyetên xwe yên mîkro. Bi gotineke vekirî “Kurdistan çû, ol, mezheb, êşîret, malbatê destpêkir”. Kesên bi wan re sîndroma Imposter hene bêhtir jê zirar dîtin. Xwebaweriya ciwanên Bakur bêhtir şikiya û ji ber wê jî asîmîlasyon zêdetir bû. Ciwan êdî kêm bi projeyên Kurdewarî, partî û pêşengên Kurdî yên heyî bawer dikin. Qedexe û îzolasyonên şewba Covîdê rewş xerabtir kir. Fenomena Imposter jî zêde bû.

Pêşniyar bo ciwanên Kurd ên bi wan re Imposter-Sîndrom heye

* Dîroka we xelkê nivîsiye û dest dane ser dîroka we, Kurd sansûr kirine, Kurd tune-hesibandine. Dîroka xwe ji dîroknasên Kurd fêrbibin. Dîrok hafizeya neteweyekê ye. Teqez dîroka xwe bizanin.

* Serê sibeyê zû rabin. Dema we diranê xwe şûşt, li neynikê û rasterast li çavên xwe binêrin. Pesnê xwe bidin. Vê ji xwe re bikin edet, her roj bikin.

* Serkeftinên xwe bidin bîra xwe. Yên ew serkeftin kirine, hûn in, ne kesên din in.

* Guh bidin wê dengê nebixêr ê ji hinava we tê. Çi dibêje? “Tu bêkêr î!”, “Tu teral î, tu tolaz î, tu ne rindik - çeleng î”. Ji zaroktiya we tê ev deng? Zarokek dikaribû çi bikira? Zarok dikarin bên sûcdarkirin?

* Li ser we bêrawestan, sîstematîkî û bi profesyonalî şerê psîkolojîk tê meşandin. Xebera we jê heye? Armanca wan kuştina bawerî û xwebaweriya we ye. Bi hemî hêza xwe dixwazin civaka we nezan, nexweş, xizan û krîmînal bikin. Pirsa min ji we; Hûn ê teslîm bin? Hûn ê bi gotina wan bikin?

* Nirxên civakî eserê însên in, ne ji ezmên in. Rindî-nerindî, başî-xerabî hemî eserê mirov in û relatîv in. Gorî cih û demê tên guhertin. Mirovên perfekt, bêkemasî û kamil tunin. Ne hûn, ne Darius Winzer, ne jî xelk mikemel nîne. Mikemelî kêmasî ye, derewek e. Çima hûn ê xwe bikin qurbanê derewekê?

* Serkeftinên xwe pîroz bikin, xelatên sîmbolîk bidin xwe.

* Carnan bifikirin ka xelk we çawa dibîne. Bawer bikin gelek kes hene dixwazin di şûna we de bin.

* Hefteyê de herî kêm çar saet xwêdanê bidin, ango werzîşê bikin.

* Hobiyên xwe aktîv bikin. Heger heya niha hobiyek we tune, ji xwe re hobiyek bibînin.

* Armanc û hedefên xwe rasyonalîze bikin. Xwe nexin bin barên giran. Fêrî gotina “na” bibin. Ev ne heqaret e, destnîşankirina sînoran e. Dema hûn ji yekî re bêjin “na”, ji wî re jî çêyiyê dikin. Hêviyên wî jî rasyonalîze dibe.

* Govendên Kurdî bigirin. Guhê xwe baş bidin melodiyê û govendê bigirin.

* Heger pêşengên we bawerî nadin we, bi xwe projeyan çêbikin. Pey xeyalên xwe bikevin. Saziyên nûjen avabikin. Bizanibin tişta ji we re lazim e, bi we re ye. Herçendî hûn vêgav nabînin, jê dûr ketine, jibîr kiriye jî.

Darius Winzer

© Alle Rechte vorbehalten für Derûn Akademie, Interkulturelle Psychologie und Beratungsakademie (in Gründung)