Êşa atîpîk a rûyê (serçavê)

Min li Ewropa, ji gelek jinên Kurd gazinên êşa serçavê bihîstiye. Çûne cem bijîşkan, êşbir dane wan an ew şandine MRTê. Lê sedemên laşî nedîtine. Nexweşiyek laşî heye jê re „neuralgiya trîgemînal“ dibêjin. Li Kurdistan û Tirkiyeyê hin bijîşk bêî ku zêde lê bikolin, dermanê wê didin nexweşan. Cudatiya êşa atîpîk ew e ku, êş dikare cih biguhêze. Jixwe ji navê wê jî kivşeye atîpîk e ango tîpîk nîne, ti taybetmendiyeka wê ya kivşe nîne. Helbet ji destpêka sedsala 20emîn ve ye ku ev tê zanîn.

Êşeke domdar, acizker e, bi gelemperî xwe li aliyekê rûyê (serçavê) dide der. Geh li çena jor, geh li binê çavan, poz, enî (çarek) yan cihekê din ê rûyê ye.

Ji sala 1988ê ve di nava nexweşiyên derûnî de tê hejmartin. Bingeha wê derûnî ye, lewra ji xwe sedemekê laşî jî nayê dîtin. Li cem jinan bêhtir rûdide û ne di ciwantî, zaroktî yan pîrbûnê de, bêhtir di nava salên 30-60 de dest pê dike. Çiqas êş hebe jî nexweş dîsa jî dikarin bikevin xewê. Lê heger derdekê din ê derûnî hebe, kêm be jî hin kes nikarin razên.

Ji xwe bipirsin. Heger:

-          Di pirraniya nava rojê de ev êş heye

-          Ne tavayî ruyê we, xwe li bêhtir aliyekê rûyê we yan li cihekê rûyê we dide der

-          Êşeke domdar, zeliqî ye, ango rîtmîk an pêlbipêlî nîne

-          Doktorên we sedemekê din nedîtine

-          Bi we re mîgren, nexweşiyên hestiyê nîne

-          Bi we re nexweşiyeke tesbîtkirî ya neurolojîk nîne

-          Êşa ruyê we guherbar e, carnan cih jî diguhere

dikare ya we jî psîkolojîk be. Helbet divê hûn berê biçin cem bijîşkên guh-poz-qirikê û yên diranan û herî dawî jî cem neurologan. Heger wan tiştekê nedîtin, sedem derûnî ye û divê biçin cem derûnnasan.

Min li cem hin nexweşan dîtin, bêî ku terapî bibin, sax bûn. Lê hejmara wan ne zêde bû. Divê mirov ji ser guhê xwe re navêje, alîkariyê werbigire. Mixabin sedî sed saxbûn nayê payîn. Ji ber ku nexweşiyên derûnlaşî (psîkosomatîk) gelek kompleks in, car heye bingeha xwe ji serpêhatiyên travmatîk digirin ku nexweş jî pê nizanin yan ew serpêhatî jibîrkirine.

Terapî

Di terapiya êşa atîpîk a rûyê de, masaj, terapiyên germ-sariyê, antîdepresan, terapiyên vehesînê, terapiyên aramkirina masûlkeyan bikêr in. Bi serê xwe biryarê nedin û ji xeynî bijîşkên xwe bi ya kesî nekin. Bi taybetî tiştinên hûn di înternetê de dixwînin, eman ha nekin, lewra rast bin jî dikare li we neyê, ziyanê bide. Li Tirkiyeyê nizanim çima, hin hene bi kîloyan derman bi nexweşan didin xwarin, zûbizû hîpnoz ûêd dikin. Ev ne etîk e.

Kurtenivîs, beşa psîkosomatîk, Nr. 12

Darius Winzer

X Twitter: https://x.com/Darius_Winzer

Reductuo ad Kartkurtum

Di şerê psîkolojîk de metodek têkiliyê heye jê re bi latînî "reductuo ad Hitlerum" dibêjin, ango "berî bi Hitler kişandin, li ser Hitler tengkirin". Tu bêjî "hirç vaye", yê li hember dibêje "rêç vaye". Tu çi bîkî bike, ew te mecbûr dike, dibe seriya seriyê. Te bi Hitler û helwesta Hitler dipîve, te bi Hitler re rûbirû dike.

Ev rêbazeke propagandaya spî ye. Propagandaya spî, ango bi hêz û zanîna xwe, bêî ku alaveke veşarî bê bikaranîn, xapandina dijberan/dijminan e. Di şerê psîkolojî de bi kurtî sê babetên propagandayê hene: Propagandaya spî, reş û gewr/notral.

Di diyalogan de dema mirov ket astengiyê, meseleyê vedigerîne serî. Berê li gundan, gava şerê hevûdu bikiran ev gelek dihate bikaranîn. Bav nedikarî bersiva kurê xwe bide digot: "Ma ne tu dewla min î, tu kî yî van gotinan ji min re dibêjî?!". Cîran nedikarî bersiva cîranê din bide digot: "Ma hûn koçber in, eşîra we ji ji ber cendirmeyan reviya, hatin ba me". Mamoste nedikarî bersiva şagirt bide: "Ma matematîka te ne xerab e!?".

Bi awayekê mesele dibirin serî, ji bo di diyalogê de biserbikevin, li argûmentên kevn digeriyan. Di perwerdeya zarokan de hin dê-bav jî wisa dikin. Bêî ku berpirsiyariya xwe ya perwerdeya zarokên xwe bicihbînin, ji bo qelsiyê xwe veşêrin, zarokên xwe biçûk dibînin. Dikarin ji keçika 18 salî re bêjin "ma tu ne ew bû, te dä riya dibistanê de bi xwe de mîst!?".

Helbet dê-bav, mamoste yan em, viya di jiyanê de bêî ku armanca me şer be, yan tunekirin be viya dikin. Lê di şerê psîkolojîk de armanc şer e û tunekirin an têkbirina dijber/dijmin e. Ango niyet xerab e.

Ez bawer nakim di dinyayê de bi qasî dewleta kûr/veşarî ya Tirk, ti dewletek di şerê psîkolojîk de pispor û serkeftî be. Ne DYA, ne Rûsya yan Brîtanya, bi qasî DKTê (Dewleta kûr a Tirk) pispor, pêşketî nînin.

Dema Kurd di daxwazên xwe de bi pêş de çûn, Tirk hema dibêjin "Kurd nînin, Tirkên çiyayî ne, pê berfê kirine, dengê karkurt, piştre bûye Kurd". Dema behsa otonomî yan heya fermîbûna zimanê Kurdî dikin, Tirk vedigerin serî, helwesta salên 1920î ya Ataturk an kemalîstan nîşan didin. Ne ku viya ji nezaniya xwe dikin, ev metodeke şerê psîkolojîk e. Mixabin Kurd jî bi viya nizanin, vî bi nezanî, barbarî yan nedemokratbûna hikûmetê ve girêdidin.

Van demên dawiyê kampanyaya hilbijartina dersên Kurdî tê meşandin. Kes napirse çima em ji "Modela Bask a Tansû Çiller", "Modela hûrîk û jar bike, bidê bila here ya Turgut Ozal", ji pêvajoya aştiyê ya AKPê, hatin li ser hilbijartina dersên Kurdî sekinîn. Kî em anîn seriya seriyê?

Ez bêjim, wiha bimeşe dê piştî vê kampanyaya ziman, em ê bêjin "perwedeya bi zimanên dijîn ango bi Tirkî yaşayan diller dixwazim". Pişt re jî em ê bêjin "Em ne kartkurt in, Kurd jî hene".

Ji ber ku înisiyatîv di destê dewletê de ye û ew jî vedigerînin serî, em jî mecbûr dimînin ji serî dest pê bikin. Bi gotineke din "reductuo ad kartkurtum".

Kurtenivis, beşa şerê derûnî, Nr. 44

Darius Winzer

X-Twitter: https://x.com/Darius_Winzer

© Alle Rechte vorbehalten für Derûn Akademie, Interkulturelle Psychologie und Beratungsakademie (in Gründung)